tag:blogger.com,1999:blog-43832235695622702732024-03-08T13:17:44.219-08:00Vox Clamantis in Deserto"All normal people need both classics and trash"
G.B.Shawsaetigerhttp://www.blogger.com/profile/04852162285888948386noreply@blogger.comBlogger49125tag:blogger.com,1999:blog-4383223569562270273.post-63085629708984304872014-12-09T04:18:00.003-08:002014-12-09T04:34:08.957-08:00Αίμα, Δάκρυα κι Ιδρώτας<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgNeVqrysQ18-MVaQE0jBkw8MJE3RclPEehYiBaat6D3zRV-rdRysXWjv6q-dV7zhxHMdDBHVptN68THDcU_KK7Vl3c6Rm2-nx9O_qSk2gcSFUTUhlAZVRsu1P_pi1Cym0i-9-ZVvjzzO8/s1600/rouvas_5.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgNeVqrysQ18-MVaQE0jBkw8MJE3RclPEehYiBaat6D3zRV-rdRysXWjv6q-dV7zhxHMdDBHVptN68THDcU_KK7Vl3c6Rm2-nx9O_qSk2gcSFUTUhlAZVRsu1P_pi1Cym0i-9-ZVvjzzO8/s1600/rouvas_5.jpg" height="164" width="320" /></a></div>
<br />
<br />
Χαμός έγινε στην απονομή των βραβείων Κάρολος Κουν όταν ακούστηκε το όνομα του Σάκη Ρουβά. Ο γνωστός και, τουλάχιστον σε μένα, συμπαθής σταρ εξόργισε τη διονυσιακή ιέρεια κυρά <a href="http://www.mixanitouxronou.gr/vinteo-opou-chrisoula-diavati-epitithete-ston-saki-rouva-ke-sti-melina-merkouri-enas-sirfetos-apo-star-ke-mimous-echoun-onomasti-ithopii-efthines-ke-sti-melina-gia-tin-katargisi-tis-adias-ton/" target="_blank">Χρυσούλα Διαβάτη</a>, η οποία, εμμέσως πλην σαφώς, του έψαλε τα εξ αμάξης, καλώντας την αστυνομία θεάτρου να μαζέψει τα μοντέλα και τους τραγουδιάρηδες που μαγάρησαν το θέατρο και τα βραβεία του. Τρίζουν τα κόκκαλα του Κάρολου του Κουν κτλ.<br />
<br />
Για την ιστορία, ο Σάκης βραβεύτηκε για την ερμηνεία του στο ρόλο του Διόνυσου στις <i>Βάκχες</i> του Ευριπίδη, σε σκηνοθεσία Δημήτρη Λιγνάδη.<br />
<br />
Καθώς ζω στην ξένη γης, στα ξένα μέρη, δεν έχω παρακολουθήσει την εν λόγω παράσταση ούτε τους ηθοποιούς που ήταν υποψήφιοι για το βραβείο. Οπότε δεν έχω άποψη. Για τις περγαμηνές και τα διπλώματα για τα οποία ωρύεται η κυρά Χρυσούλα και διαρρηγνύει τα ιμάτιά της έχω να πω ένα πράμα: ο ηθοποιός φαίνεται στο σανίδι. Αν το είπε η ψυχούλα του, όπως λέει ο Σάκης, μπράβο του για το βραβείο. Τα άλλα τα ακούω βερεσέ.<br />
<br />
Για άλλο λόγο γράφω όμως. Αναρωτιέμαι αν διέκρινε κανείς την ειρωνεία στην αμφισβήτηση του Ρουβά και πόσο ωραία ταιριάζει με την υπόθεση των<i> Βακχών</i>. Σκάει μύτη ο θεός Διόνυσος στη Θήβα και αμφισβητείται ως ξένος, γυναικωτός, γκομενιάρης, σταρ, γενικά παρείσακτος. Το παίζει θεός, αλλά δεν είναι. Οι τοπικές αρχές θέλουν να τον μαζέψουν. Ο Ρουβάς βέβαια στο παρελθόν φώναζε άδοντας "Αααααα, δεν είμαι ο θεός, είμαι απλά ένας θνητός", αλλά, όπως και να 'χει, για πολλές και πολλούς ο Σάκης είναι θεός, τι να κάνουμε. Και καλά έκανε κι έπαιξε τον Διόνυσο.<br />
<br />
Η δε Διαβάτη, ξεμαλλιάρα κι αλλοπρόσαλλη, είναι ό,τι πρέπει για το χορό των Βακχών, μην πω την παίρνει να παίξει και Αγαύη. Κάτι να δίνουμε σάρκα και αίμα λέει, κι άλλα τέτοια μοβόρα, πολύ βακχικά πράματα, όχι αστεία.<br />
<br />
Για να μη τα πολυλογώ, πήγανε να το ξεσκίσουνε το παιδί, αλλά ο Σάκης βγήκε από πάνω ως λικνιζόμενος σταρ επί σκηνής ή ως από μηχανής θεός. Αν ήταν σκηνοθετημένη η όλη φάση (και κρίμα που δεν είναι), μιλάμε για ευφυέστατη μεταθεατρική μανούβρα. Στις τραγωδίες συχνά ο ανταγωνισμός των τραγικών ποιητών για το βραβείο αντικατοπτρίζεται στην πλοκή του έργου. Κι ο Ευριπίδης ήταν μανούλα στο δραματικό "αγώνα" (ελληνιστί debate). Εδώ έχουμε το αντίθετο. Η απονομή αντικατοπτρίζει την τραγωδία. Μόνο που ο φακός της είναι παραμορφωτικός και γίνεται ο Ευριπίδης άλλη μια φάρσα στο youtube.</div>
saetigerhttp://www.blogger.com/profile/04852162285888948386noreply@blogger.com12tag:blogger.com,1999:blog-4383223569562270273.post-51183727229780421522013-03-10T16:14:00.002-07:002013-03-10T17:34:34.510-07:00Κάτουλλος: Μεταφραστικές Απόπειρες <div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhXqlCFLVVAFU5BhQ8DfLpTO00mXUoOcgFB4xBgawZojLS9JcGcmxNVKrpjsAvVmGOjjS2bY_SuoQAtdtwqZ25KqkVIcK5LZM5RJydElY9nEweZCYqpoXbVcHrqAgALZVoXREQ_fC_WJuU/s1600/catullus-5-sized.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhXqlCFLVVAFU5BhQ8DfLpTO00mXUoOcgFB4xBgawZojLS9JcGcmxNVKrpjsAvVmGOjjS2bY_SuoQAtdtwqZ25KqkVIcK5LZM5RJydElY9nEweZCYqpoXbVcHrqAgALZVoXREQ_fC_WJuU/s1600/catullus-5-sized.jpg" /></a></div>
<br />
<br />
<br />
<br />
Επιστρέφω απρόσμενα για να ανακοινώσω με αφέλεια κι ενθουσιασμό (βασικό συστατικό του ενθουσιασμού η αφέλεια, κακά τα ψέματα) ότι ξεκινώ λίγο στην πλάκα, λίγο στα σοβαρά, να μεταφράσω το βιβλιαράκι του Κατούλλου.<br />
<br />
<br />
Κι αυτό το εγχείρημα σε σας το αφιερώνω, αναγνώστες μου,<br />
που οι ιστολογίες μου νομίζατε πως κάτι τέλος πάντων λένε. <br />
<br />
Δείτε τη σελίδα του ιστολογίου <a href="http://catullusinmoderngreek.blogspot.com.au/" target="_blank">Κάτουλλος: Ημερολόγιο Μετάφρασης</a>.</div>
saetigerhttp://www.blogger.com/profile/04852162285888948386noreply@blogger.com2Canberra ACT 2601, Australia-35.2819998 149.12868430000003-35.2949618 149.10851430000002 -35.2690378 149.14885430000004tag:blogger.com,1999:blog-4383223569562270273.post-3505059207108627002012-04-29T04:41:00.000-07:002012-04-29T04:45:47.720-07:00Scripta manent<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEglLTt1IjKZR-jDisaf0wtawDaMRXYqgfhddDmm7etPaCM48FVPE1K5fUepxzyyTzkliCWxts3KYp_WuizYyYzQJ4tSN4iYU0e5Hk8kuX0WFJzMl2mp0iwzoBkF4Fn7oUV89QlPcR3Wi5E/s1600/12_03_Fragments_+of+_the+_Derveni+_Papyrus.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" height="320" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEglLTt1IjKZR-jDisaf0wtawDaMRXYqgfhddDmm7etPaCM48FVPE1K5fUepxzyyTzkliCWxts3KYp_WuizYyYzQJ4tSN4iYU0e5Hk8kuX0WFJzMl2mp0iwzoBkF4Fn7oUV89QlPcR3Wi5E/s320/12_03_Fragments_+of+_the+_Derveni+_Papyrus.jpg" width="222" /></a></div>
<br />
Μια φορά κι έναν καιρό η δημοσίευση ενός έργου ήταν το διαβατήριο για την αθανασία. Τίποτε δεν μπορεί να είναι πιο μακριά από την πραγματικότητα σήμερα. Λίγα πράματα μοιάζουν πιο εφήμερα από τα βιβλία. Στην περίπτωση των εφημερίδων άλλωστε, αυτό το λέει το όνομά τους. Αν η φήμη όσων δημοσιεύονται εκεί διαρκέσει μια μέρα, καλά θα είναι. Εκεί όμως που τον παλιό καλό καιρό η δημοσίευση ενός συγγραφέα του εξασφάλιζε μια μετά θάνατον ζωή διαφορετική από τις διάφορες θρησκευτικές εκδοχές της, σήμερα πιο πιθανό είναι ο συγγραφέας να ζήσει πιο πολύ από τα βιβλία του.<br />
<br />
Τα βιβλία δεν δημοσιεύονται για να μείνουν στην αιωνιότητα. Δημοσιεύονται για να ξεχαστούν μοιραία ή ακόμη πιο μοιραία να αγνοηθούν παντελώς. Η απόσταση όλο και πιο πολύ μικραίνει που χωρίζει τη ζεστασιά του τυπογραφείου από την ψύχρα του κάδου ανακύκλωσης. Και αν εσείς ξέρετε πολλούς εκδότες και συγγραφείς που νομίζουν ότι τα βιβλία τους θα μείνουν εις τους αιώνας των αιώνων, να μου τους συστήσετε.<br />
<br />
Ποιες είναι όμως αυτές οι παράξενες φωνές που πίστεψαν ότι τα έργα τους θα μείνουν ανεξίτηλα από το χέρι του πανδαμάτορος χρόνου; Η πίστη στην αιωνιότητα της ποίησης, για παράδειγμα, είναι πιο παλιά από το βιβλίο, πιο παλιά ακόμη κι από την έννοια του συγγραφέα. Το "κλέος άφθιτον" του ομηρικού Αχιλλέα είναι συνυφασμένο με τη φήμη της ομηρικής ποίησης. Όσο οι αοιδοί θα τραγουδούν τα κατορθώματα των ομηρικών ηρώων, το κλέος τους, η φήμη τους, θα ακούγεται για πάντα. Με την κλασική εποχή ο συγγραφέας αποκτά μια ατομικότητα άγνωστη στον ομηρικό κόσμο. Η λυρική ποίηση με πιο προσωπικές αποχρώσεις ποιητικής δημιουργίας αρχίζει να αρθρώνει μια φωνή που προσδοκά να ακούγεται μες στην ατέλειωτη χορεία των ανθρώπινων γενεών.<br />
<br />
Σημείο καμπής όμως αποτελεί η ελληνιστική εποχή. Και ο λόγος είναι ότι σ' αυτήν την περίοδο οργανώνονται οι πρώτες συστηματικές βιβλιοθήκες. Πακτωλός χρημάτων ρέει στην παραγωγή βιβλίων. Η διάσωση και διαιώνιση των πνευματικών θησαυρών του παρελθόντος είναι ο κινητήριος μοχλός του αλεξανδρινού κόσμου, μια ιδιαίτερη ιστορική συγκυρία, στην οποία ο υλικός και ο πνευματικός πλούτος συνυπήρξαν τόσο αρμονικά όσο λίγες φορές στην ανθρωπότητα. Η ευφορία των υλικών και πνευματικών θησαυρών απογείωσε τις προσδοκίες των συγγραφέων και την αυτοπεποίθησή τους ότι τα έργα τους θα μείνουν στους αιώνες. Η ύλη του παπύρου ήταν το συμβόλαιο της πνευματικής αιωνιότητας. Εφόσον βέβαια τα έργα ήταν της προκοπής. Και εφόσον κάποιοι δεν έβαζαν φωτιά στη βιβλιοθήκη της Αλεξάνδρειας.<br />
<br />
Αυτό που μου κάνει εντύπωση είναι ότι η πεποίθηση, ή οποία εν μέρει επιζεί και στις μέρες μας, ότι τα μεγάλα έργα ζουν στους αιώνες βρέξει χιονίσει γεννιέται εν πολλοίς στην ελληνιστική Αλεξάνδρεια. Και μου κάνει εντύπωση γιατί μιλάμε για μια εποχή που είχε ξεμπερδέψει με τη βαριά σκιά της μοίρας και του πεπρωμένου και την αντικατέστησε με την απρόβλεπτη παντοδυναμία της θεάς Τύχης. Ενώ παλιά γίγαντες της κλασικής αρχαιότητας, όπως ο Σοφοκλής, πάλεψαν με την ιδέα του θεϊκού πεπρωμένου, ο αλεξανδρινός διανοούμενος με την αποστασιοποιημένη θέση του απέναντι στην παραδοσιακή θρησκεία είχε λίγες έγνοιες για τέτοιες φαταλιστικές σκοτούρες. Η πρώτη γεύση παγκοσμιοποίησης που δοκίμασε η ανθρωπότητα στην περίοδο μετά το Μεγαλέξανδρο έδωσε μια προοπτική με την οποία το άτομο μπορούσε να συναισθανθεί το πόσο ασήμαντο ήταν σε ένα μεγάλο σύμπαν αλλά και να διαισθανθεί πόσες διαφορετικές παράμετροι ορίζουν το μέλλον του κόσμου. Εξ ου και η αποθέωση της Τύχης. Κι όμως, σ' αυτήν την εποχή παραδόξως καθιερώνεται η ιδέα περί μοιραίας αθανασίας των λογοτεχνικών αριστουργημάτων.<br />
<br />
Φυσικά, η πεποίθηση αυτή δε φτουράει. Δείτε για παράδειγμα τι σώθηκε και γιατί. Τα πιο πολλά έργα που έχουμε ήταν αυτά που δίδασκαν στο σχολείο, ομολογουμένως όχι και το καλύτερο κριτήριο, όπως οι εφτά τραγωδίες του Αισχύλου κι οι άλλες εφτά του Σοφοκλή. Οι τραγωδίες του Ευριπίδη που έχουμε σώζονται σε αλφαβητική σειρά. Ακόμη χειρότερο κριτήριο δηλαδή. Τις υπόλοιπες προφανώς τις έφαγαν οι φλόγες. Από τον ποιητή που θεωρούνταν δεύτερος μόνο μετά τον Όμηρο, τον Μένανδρο, έχουμε λίγα πράματα, και τα πιο πολλά ανακαλύφθηκαν μόλις τον εικοστό αιώνα. Από τον Αριστοφάνη έχουμε καμπόσες κωμωδίες, αλλά δεν θα πρέπει να ξεχνάμε ότι συνήθως ξέμενε τρίτος ο δημοφιλής κωμικός. Ποιος θυμάται σήμερα τον Κρατίνο και τον Εύπολι, που θεωρούνταν στην αρχαιότητα ανώτεροι του Αριστοφάνη; Ο Πλάτωνας σώθηκε γιατί τον γούσταραν οι Χριστιανοί. Και πάει λέγοντας.<br />
<br />
Επειδή συνήθως πονάμε για τα χαμένα αριστουργήματα, πολλές φορές ξεχνάμε τη σαβούρα που σώθηκε. Κάτι τόμοι περί ιππικής και αναλύσεις για εκτροφή αλόγων και πράσσειν άλογα. Πιστεύω πως ό,τι σώθηκε λίγη σχέση έχει με την αξία του, έννοια απολύτως σχετική άλλωστε. Το τι έχουμε είναι πάνω απ' όλα έργο της παράξενης αυτής ελληνιστικής θεάς, της Τύχης.<br />
<br />
Μια από τις αγαπημένες μου ιστορίες είναι αυτή των Γνωστικών Ευαγγελίων, όπου η θεά Τύχη κάνει κουμάντο ακόμη και σε πολυπόθητα θρησκευτικά κείμενα. Το 1945 ένας αιγύπτιος αγρότης ανακάλυψε σε μια σπηλιά μερικά από τα πιο σημαντικά θρησκευτικά χειρόγραφα της ιστορίας, τα λεγόμενα Γνωστικά Ευαγγέλια. Ο αγρότης μας, ονόματι Μοχάμεντ Άλι αλ-Σαμάν, μάζεψε τα χειρόγραφα και πήγε σπίτι του. Ανήξερος για το περιεχόμενό τους και τη σημασία τους, τα πέταξε σε μια στοίβα στη γωνιά του σπιτιού του. Τις επόμενες ημέρες, η μητέρα του έκαψε έναν ανεξακρίβωτο αριθμό του πνευματικού αυτού θησαυρού για να μαγειρέψει για την οικογένειά της. Για τα συγκεκριμένα χειρόγραφα των Γνωστικών Ευαγγελίων, που αντιστάθηκαν σθεναρά στο σαράκι του χρόνου, κρυμμένα για αιώνες σε σκοτεινές σπηλιές έξω από την κωμόπολη Ναγκ Χαμάντι, το τέλος τους στο φούρνο που ζέσταινε το τσουκάλι της μαμάς αλ-Σαμάν ήταν ιδιαίτερα άδοξο.<br />
<br />
Η φωτιά πολλές φορές είναι το σύμβολο της καταστροφής, στην χειρόγραφη παράδοση κι όχι μόνο. Αυτό δεν είναι και πολύ ακριβές. Σκεφτείτε για παράδειγμα ότι ο μόνος λόγος για τον οποίο έχουμε τη Γραμμική Β' είναι επειδή ο Μυκηναϊκός πολιτισμός έγινε στάχτη και μπούρμπερη. Οι φλόγες ψήσανε τις πλάκες πάνω στις οποίες ήταν γραμμένα τα κιτάπια της τοπικής γραφειοκρατίας και τις κράτησαν ζωντανές πάνω από είκοσι αιώνες. Η φωτιά έσωσε αυτά τα κείμενα, τα οποία μόνο αριστουργήματα δεν είναι, καθώς περιέχουν βαθυστόχαστες σκέψεις του στιλ "τόσο σιτάρι φέτος, τόσο του χρόνου, τόσα βόδια ψόφησαν κτό". Κι όμως η αποκρυπτογράφηση αυτής της γραφής από τον Ventris παίζει να είναι ό,τι πιο σημαντικό συνέβη στα φιλολογικά δρώμενα του προηγούμενου αιώνα.<br />
<br />
Αλλά και ο πολυσηζητημένος πάπυρος του Δερβενίου (βλ. φωτογραφία), που σώζει μια φανταστική εκδοχή ορφικής κοσμογονίας, σώθηκε γιατί κάποιος παλαβός αρχαίος ήθελε να αποτεφρωθεί μετά θάνατον με τον πάπυρο. Και ο καμένος πάπυρος έτσι διατηρήθηκε στους αιώνες και μπορεί να διαβαστεί σήμερα με τα σύγχρονα μέσα της τεχνολογίας.<br />
<br />
Η πληθώρα των σύγχρονων διανοουμένων αντιμετωπίζει την ιδέα του πεπρωμένου με τον τρόπο που είδαν τη μοίρα οι αλεξανδρινοί τους συνάδερφοι. Με συγκαταβατικό μειδίαμα και λεπτή ειρωνεία. Κι όμως, μια αδιαπέραστη πεποίθηση ότι έργα πραγματικής αξίας είναι μοιραίο να ζήσουν στους αιώνες ταξιδεύει ανεξιχνίαστα από την Αλεξάνδρεια στη Νέα Υόρκη, από τον κύκλο του Καλλίμαχου στο New York Review of Books. Τίποτα δεν είναι πιο ανόητο από μια τέτοια αβάσιμη πίστη. Η θεά Τύχη είναι εδώ και γελάει τελευταία.<br />
<br />
<i>(Στον τίτλο γράφω Λατινικά αλλά πήδηξα από την Αλεξάνδρεια στα δικά μας. Για τη Ρώμη θα τα πούμε την επόμενη φορά.) </i> </div>saetigerhttp://www.blogger.com/profile/04852162285888948386noreply@blogger.com5tag:blogger.com,1999:blog-4383223569562270273.post-72424598405941374392012-04-10T07:05:00.000-07:002012-04-10T09:09:52.553-07:00Σωσίας<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
"Έχεις παραμελήσει το blog σου" μου γράφει ένας φίλος, επιτιμώντας και παρακινώντας. Κακά τα ψέματα, το έχω παραμελήσει. Φοβάμαι ότι διανύω μια περίοδο (σύντομη ελπίζω) άγονη. Όποιος ανακατεύεται με τα πίτουρα τον τρων οι κότες, κι όποιος φωνάζει στην έρημο κινδυνεύει να στερέψει από έμπνευση. Έτσι κι αυτή η ανάρτηση αποσκοπεί στο να αποτυπώσει το κακό χάλι στο οποίο βρίσκομαι, παρά να κάνει ένα δυνατό come back. Δε θα γκρινιάξω όμως, μην ανησυχείτε, καθώς απέχω συνειδητά από το εθνικό μας σπορ (δύσκολο πράμα τούτες τις δύσκολες μέρες). Γράφω για να διασκεδάσω την ανικανότητά μου να γράψω κάτι της προκοπής. Ξηγημένα πράματα. Κι όποιος δε γουστάρει, να διαβάσει άλλο ιστολόγιο (και υπάρχει και πολύ πράμα από δαύτα). <br />
<br />
Ζώντας κάτω από τις σκληρές πιέσεις της πανεπιστημιακής γραφειοκρατίας που μετρά το ακαδημαϊκιλίκι με το κιλό των δημοσιεύσεων, σπάω την γκλάβα μου να γράψω τίποτα της προκοπής. Βλέπετε, μακάρι το πρόβλημά μου να ήταν ότι δε γράφω στο μπλογκ μου. Σήμερα λοιπόν νομίζω ότι βρήκα κάτι καλό. Καθώς έριχνα μια ματιά σε φάση διαλείμματος στον <i>Αμφιτρύωνα </i>του Πλαύτου, έπεσα στη σκηνή όπου ο Ερμής παίρνει τη μορφή του δούλου Σωσία και εμφανίζεται μπροστά στα εμβρόντητα μάτια του κακομοίρη του υπηρέτη. Χαρακτήρες που είναι φτυστοί και δίδυμα αδέρφια είναι βούτυρο στο ψωμί της νέας κωμωδίας και ιδιαίτερα στον Πλαύτο. Αυτόν μιμήθηκε και ο Σεξπιρ και το κόλπο παίχτηκε πολλές φορές, από τον Louis de Funès έως και στις ελληνικές ταινίες της Φίνος Φιλμ. Συνήθως τα πρόσωπα που μοιάζουν εμφανίζονται σε κάποια φάση στο τέλος, όπου και λύνεται η κωμική παρεξήγηση, αλλά εδώ ο Ερμής σκάει μύτη από την αρχή ως Σωσίας, συναντάει τον έρμο το Σωσία και τον τρελαίνει με την ομοιότητά του, τον τρελαίνει στην καρπαζιά και στο τέλος τον πείθει ότι δεν είναι ο εαυτός του. "Δεν είμαι εγώ" αναφωνεί ο Σωσίας (κι άλλο δοκιμασμένο κωμικό παράδοξο). Και όλο αυτό το σενάριο για να καλύψει ο Ερμής τα νώτα του Διός, ο οποίος παίρνει τη μορφή του Αμφιτρύωνα (αυτό είναι το άλλο κωμικό μπέρδεμα που βασίζεται σε πρόσωπα που φαίνονται ίδια αλλά δεν είναι) για να χαρεί τον έρωτά του με την ανήξερη και γκαστρωμένη Αλκμήνη.<br />
<br />
Πάντα νόμιζα ότι μέρος της πλάκας είναι το όνομα του δούλου. Σωσίας βέβαια είναι στερεότυπο όνομα δούλου από τους <i>Σφήκες </i>του Αριστοφάνη, στο Φιλήμονα, το Μέναδρο, τον Τερέντιο κτλ. Ο Σωσίας του <i>Αμφιτρύωνα </i>όμως έχει όνομα με νόημα, όχι αστεία. Το νόημα είναι ότι ο δούλος αποδεικνύεται ότι τελικά δεν έχει ταυτότητα-- είναι απλώς ένας σωσίας. Η όλη δραματική του λειτουργία στηρίζεται στο ότι ο Ερμής παίρνει τη θέση του. Ο θεός παίζει το ρόλο του σωσία του Σωσία. Φιλομετρώντας λοιπόν το Green and Gold υπόμνημα του Cambridge και πίνοντας τον καφέ μου, μου έκανε μεγάλη εντύπωση ότι ο πολύς Christenson δε λέει κουβέντα για το ρόλο που παίζει το όνομα του Σωσία στη σκηνή με τον Ερμή. Τα ονόματα στον Πλαύτο έχουν μελετηθεί τόσο πολύ που υπάρχουν τρία βιβλία σε τρεις διαφορετικές γλώσσες τα οποία αναλύουν ετυμολογίες, ρίζες, ερμηνείες, θεωρίες κτλ. Πάντα νόμιζα ότι η σημασία του ονόματος Σωσίας θα ήταν παράδειγμα καραμπινάτο σε όλον αυτόν τον ερμηνευτικό χορό. Αμ δε. Όσα άρθρα κι όσα βιβλία κι αν τσέκαρα, λέξη για το τι πα να πει Σωσίας. Βρε λες τόσος ντουνιάς να μην πήρε χαμπάρι τέτοιο δυνατό παράδειγμα;<br />
<br />
Το επόμενο βήμα ήταν να τσεκάρω τα αρχαία ετυμολογικά λεξικά. Κι εκεί λέξη. Το όνομα Σωσίας ετυμολογείται από το 'σώζω' αλλά κουβέντα για το ότι σημαίνει ένα πρόσωπο ολόιδιο με κάποιο άλλο. Κι εδώ άρχισαν να μου μπαίνουν ψύλλοι στα αφτιά. Τέτοιο νόημα δεν υπάρχει στα αρχαία ελληνικά αλλά εμφανίζεται στα νέα. Το ερώτημα είναι πότε;<br />
<br />
Στο σημείο αυτό οι σειρήνες της ματαιοδοξίας ηχούν στα αφτιά μου θελκτικά. Όσα χρόνια (όχι πολλά) είμαι στο κουρμπέτι, το έχω καημό να μου φανούν μια φορά χρήσιμα τα Νέα Ελληνικά. Κι εδώ είναι όλα τα λεφτά. Είναι τόσο τρανταχτό το παράδειγμα από τον Πλαύτο που είμαι αποφασισμένος να φτάσω έως το σημείο να υποστηρίξω ότι η νεοελληνική σημασία της λέξης Σωσίας αποτελεί απόδειξη ότι αυτή η έννοια ήταν ήδη σε χρήση από την εποχή του Πλαύτου. Κι αν δεν υπάρχει καμιά μαρτυρία, αυτό είναι πρόβλημα της λόγιας γραμματείας κι όχι της ζωντανής παράδοσης. Είμαι στα επάνω μου.<br />
<br />
Το πράμα αρχίζει και βρομάει όταν δε βρίσκω τίποτα και στα βυζαντινά λεξικά. Τι διαόλο; Καταλήγω στο λεξικό του Μπαμπινιώτη. Κι εκεί μου φεύγει η μαγκιά. Λέει ο Μπαμπινιώτης ότι η έννοια της λέξης σωσίας προέρχεται από τον Σωσία, χαρακτήρα στην κωμωδία του Πλαύτου <i>Αμφιτρύωνα. </i>Τέτοια ατάκα δεν περίμενα να την βρω σε λεξικό νεοελληνικής. Ο τύπος με έστειλε. Επειδή όμως είχα κάνει όνειρα για ωραία δημοσίευση, προσπαθώ να το παλέψω. Μου φαίνεται χοντρό η κωμωδία αυτή του Πλαύτου, η οποία, κακά τα ψέματα, ουδεμία απολύτως ευθεία απήχηση είχε στα νεοελληνικά γράμματα, να είναι υπεύθυνη για τη σημασία μιας τόσο διαδεδομένης λέξης.<br />
<br />
Τσεκάρω το λεξικό του Τριανταφυλλίδη κι εκεί σβήνει το όνειρο ενός άρθρου που δε γράφτηκε ποτέ. Ο Μολιέρος, λέει το λεξικό, στη δική του δημοφιλή εκδοχή του <i>Αμφιτρύωνα </i>παρουσίασε την ίδια σκηνή, την οποία ξεπατίκωσε από τον Πλαύτο, με τα ίδια ονόματα. Και ύστερα από τις ιδιαίτερα επιτυχημένες παραστάσεις του έργου, η λέξη sosie πήρε το νόημα σωσίας. Από τα γαλλικά του Μολιέρου στα Νέα Ελληνικά το δάνειο, το οποίο είναι σχεδόν αντιδάνειο, είναι εύκολη υπόθεση. Από τον Πλαύτο δηλαδή μέσω Μολιέρου η κατά τα άλλα ελληνική λέξη σωσίας.<br />
<br />
Το πάθημά μου θα μπορούσε να παρομοιαστεί με κάποιον που αφού είδε την ταινία του Φελίνι <i>La dolce vita </i>νόμισε ότι ο σκηνοθέτης/σεναριογράφος ονόμασε το νεαρό φωτογράφο Παπαράτσο γιατί συμπεριφέρεται σαν τους παπαράτσι, αγνοώντας ότι η λέξη παπαράτσι προέρχεται από το χαρακτήρα της ταινίας του Φελίνι.<br />
<br />
Τελοσπάντων, με μπέρδεψε ο Πλαύτος γιατί συνήθως τα ονόματα των χαρακτήρων του όχι μόνο καθορίζονται από το ρόλο τους αλλά και διαμορφώνουν τη δραματική πλοκή. Πού να φανταστώ ότι ο ρόλος των χαρακτήρων του θα καθορίσει λέξεις στα Γαλλικά και τα Νέα Ελληνικά; Την πάτησα σαν πρωτάρης. Α, ξέχασα να πω ότι κάπου εκεί όταν κατάλαβα ότι έχτιζα πύργους στην άμμο, έσκισα και κάνα δυο πτυχία γαλλικών που έχω (παλιά και ληγμένα ομολογουμένως). Άντε κι αύριο ας ελπίσω ότι θα έχω καμιά καλύτερη ιδέα. Γιατί οι καιροί είναι πονηροί και δε σηκώνουν αστεία. Ο σώζων εαυτόν σωθήτω.<br />
<br />
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEi43L7jux-0ZC56gRw8MZu6tL9ekOCYW7hO7jkVgMkMP9Z3fGUA21-7ji67N9xq3NktDQDTW2k0K7Q_b9oQDDahoO-0of_hyneosnMkYkiDVjMWpWdncxB-j6S2kKAU8cX-kJDFbmE3x4w/s1600/b6f22fa35e14431d3429f6767345c818_XL.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" height="259" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEi43L7jux-0ZC56gRw8MZu6tL9ekOCYW7hO7jkVgMkMP9Z3fGUA21-7ji67N9xq3NktDQDTW2k0K7Q_b9oQDDahoO-0of_hyneosnMkYkiDVjMWpWdncxB-j6S2kKAU8cX-kJDFbmE3x4w/s320/b6f22fa35e14431d3429f6767345c818_XL.jpg" width="320" /></a></div>
<i>(Στην εικόνα βλέπετε αμερικανό γερουσιαστή, σωσία του Παπαδήμου. Ο δε Παπαδήμος μακάρι να αποδειθχεί σωσίας με την άλλη έννοια της λέξης. Καλό Πάσχα και Καλή Ανάσταση!).</i> </div>saetigerhttp://www.blogger.com/profile/04852162285888948386noreply@blogger.com2tag:blogger.com,1999:blog-4383223569562270273.post-90866900317466762682011-10-28T23:44:00.000-07:002011-10-28T23:45:22.538-07:00Έργα και Ημέραι<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhRbpXQU4MVmHMix5vbS19Ot_CCtEXvWj65H_mudIF0atrCEQeztyFdZhW_7wVwFgvJ_1t1IFkNYXXW-fhyphenhyphen17fn-hsG1oWQIuMEuJCtdrfbv53SJ7KzYNBfg5ykb3PRVljg2jlashESHgo/s1600/Hesiod+mosaic.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhRbpXQU4MVmHMix5vbS19Ot_CCtEXvWj65H_mudIF0atrCEQeztyFdZhW_7wVwFgvJ_1t1IFkNYXXW-fhyphenhyphen17fn-hsG1oWQIuMEuJCtdrfbv53SJ7KzYNBfg5ykb3PRVljg2jlashESHgo/s1600/Hesiod+mosaic.jpg" /></a></div>
<br />
<br />
<br />
<div class="MsoNormal">
<span lang="EL" style="font-family: Times;">Μη βροντοχτυπάς τις χάντρες<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="EL" style="font-family: Times;">η δουλειά κάνει τους άντρες<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-left: .5in; text-indent: -.5in;">
<span lang="EL" style="font-family: Times;">το γιαπί το πηλοφόρι το μυστρί<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-left: .5in; text-indent: -.5in;">
<span lang="EL" style="font-family: Times;"><br /></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="EL" style="font-family: Times;">Λευτέρης Παπαδόπουλος<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="EL" style="font-family: Times;">Ανήκω σε μια γενιά μεγάλο ποσοστό της οποίας πέρασε την τρίτη δεκαετία της
ζωής της χωρίς καν να διανοηθεί ότι πρέπει να δουλέψει στα σοβαρά και να
εξασφαλίσει τα προς το ζην χωρίς τη στοργική στήριξη του μπαμπά και της μαμάς.
Για να βάλει και κάνα φράγκο στην άκρη ή να στηρίξει οικογένεια ούτε συζήτηση.
Κι ας λέει ο λαϊκός στιχοπλόκος ότι η δουλειά κάνει τους άντρες κι ας λέει κι ο
λαός μας ότι η δουλειά δεν είναι ντροπή. <o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="EL" style="font-family: Times;">Στην πραγματικότητα αυτό το λέει ο λαός μας εδώ και πολλούς αιώνες, συγκεκριμένα
από την αρχαϊκή εποχή, την οποία τη θεωρούσε αρχαία ακόμη κι ο Πλάτωνας
(φανταστείτε δηλαδή για πόσο παλιά σοφία μιλάμε). Στα <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Έργα και Ημέραι </i>του Ησίοδου διαβάζουμε τον παρακάτω στίχο:<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="EL" style="font-family: Times;">ἔργον δ᾽ οὐδὲν ὄνειδος, ἀεργίη δὲ τ᾽ ὄνειδος<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="EL" style="font-family: Times;"><i><span lang="EL" style="font-family: Times;">Έργα και Ημέραι </span></i>311<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="EL" style="font-family: Times;">η δουλειά δεν είναι ντροπή, η αεργία είναι ντροπή<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="EL" style="font-family: Times;">Με την ανεργία που μαστίζει τον κόσμο στην Ελλάδα και το ηθικολογικό
περίβλημα που στιγματίζει τον Ησίοδο εδώ και αιώνες ο παραπάνω στίχος ηχεί
σήμερα ως παρότρυνση να υποκαταστήσουμε την απαισιοδοξία της απραγίας με την
αισιοδοξία της πράξης. Μπορεί και να πέφτω έξω, μου φαίνεται όμως ότι οι πιο
πολλοί θα ξαφνιαστούν όταν μάθουν ότι ο παραπάνω στίχος χρησιμοποιήθηκε από
τους κατήγορους του Σωκράτη ως παράδειγμα ανήθικου στίχου που επέλεξε ο
ανυπόδητος φιλόσοφος για να διαφθείρει τους νέους. Αυτά σύμφωνα με τον
Ξενοφώντα (<i style="mso-bidi-font-style: normal;">Απομνημονεύματα </i>1.2.56).<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="EL" style="font-family: Times;">Θα πρέπει εδώ να λάβουμε υπόψη μας ότι ο Σωκράτης ουδέποτε δούλεψε στη ζωή
του. Όχι μόνο γυρνούσε κουρελής κι άφηνε την οικογένειά του να πεινάει, αλλά
κατηγορούσε και τους σοφιστές επειδή δίδασκαν επί χρήμασι. Φανταστείτε δηλαδή
σήμερα κάποιος να κατηγορεί τους δασκάλους και τους καθηγητές επειδή
πληρώνονται. Αν και με τις περικοπές οι τελευταίοι τείνουν να καταντήσουν
σωκρατικές φιγούρες.<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="EL" style="font-family: Times;">Επομένως, ο κατήγορος μπορεί και να έχει κάποια δίκια. Η κατηγορία
στηρίζεται στην ερμηνεία του ησιόδειου στίχου. Αν πάρουμε το οὐδέν με το ἔργον, τότε πρέπει να μεταφράσουμε
«καμιά δουλειά δεν είναι ντροπή». Αυτό όμως πάει να πει ότι και η κλεψιά, η
απατεωνιά, η ένθερμη υποστήριξη της τυραννίας και κάθε άλλο κακούργημα δεν
είναι ντροπή. Άρα ο Σωκράτης επέλεξε τον πιο ανήθικο στίχο του Ησίοδου για να
παρακινήσει τη νεολαία να καταλύσει το δημοκρατικό πολίτευμα. Μια σκληρή
δουλειά στην οποία και στις μέρες μας πολλοί άνεργοι και άεργοι επιδίδονται. <o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="EL" style="font-family: Times;">Ο Σωκράτης φυσικά δε μασάει από τέτοια. Λέει ότι το οὐδέν συντάσσεται με το
ὄνειδος και ερμηνεύει το στίχο όπως μετέφρασα κι εγώ «η δουλειά δεν είναι
ντροπή». Έτσι, εξηγεί ο φιλόσοφος, το ἔργο σημαίνει την καλή εργασία, ενώ η ἀεργίη
δεν είναι απαραίτητα η τεμπελιά αλλά η ενασχόληση με επιζήμιες λοβιτούρες.
Αργία μήτηρ πάσης κακίας δηλαδή. <o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="EL" style="font-family: Times;">Η ιστοριούλα του Ξενοφώντα μου θυμίζει τους διαξιφισμούς του Σωκράτη με
τους σοφιστές. Στο εκπαιδευτικό πρόγραμμα των σοφιστών ο Ησίοδος και ο Όμηρος
είχαν κεντρική θέση κυρίως γιατί προσφέρονταν για αλληγορικές ερμηνείες και
είχαν τεράστιο κύρος και πανελλήνια εμβέλεια (οι σοφιστές θυμίζω ήταν
περιφερόμενοι δάσκαλοι). Ο Σωκράτης συναγωνίζεται με τον Πρωταγόρα στον ομώνυμο
διάλογο του Πλάτωνα για την ερμηνεία ενός δύσκολου ποιήματος του Σιμωνίδη. Και
στο δικαστήριο, φαίνεται να υπονοεί η ιστορία του Ξενοφώντα, ο Σωκράτης είχε να
τα βάλει με τις σοφιστείες των κατηγόρων του.<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="EL" style="font-family: Times;">Ας αφήσουμε όμως το Σωκράτη, τους σοφιστές και τη δικομανία της κλασικής
Αθήνας κι ας γυρίσουμε στη στέρφα Άσκρα της Βοιωτίας, εκεί που έβοσκε τα
πρόβατά του ο Ησίοδος. Το αρχαϊκό έπος εμένα με εμπνέει περισσότερο. Ο Ησίοδος
είναι η πρώτη προσωπική φωνή της δυτικής λογοτεχνίας. Ο πρώτος ποιητής που
παρουσίασε τον εαυτό του, μας είπε το όνομά του, μίλησε για τα οικογενειακά του
προβλήματα και την πάλη του να επιβιώσει και να ξεπεράσει τη φτώχια του σε έναν
άγονο και αφιλόξενο τόπο εξορίας. Η πρώτη αυτή προσωπική φωνή μας λέει ότι ο
καθένας μας ατομικά μπορεί να δουλέψει ενάντια στις συλλογικές αντιξοότητες.
Και μια τέτοια φωνή, ερχόμενη από τα βάθη της αρχαϊκής εποχής όπου οι έννοιες
της ατομικής πρωτοβουλίας και της προόδου ήταν ουσιαστικά ανύπαρκτες, είναι
συγκλονιστική. <o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="EL" style="font-family: Times;">Δεν είναι τυχαίο ότι οι πιο δημοφιλείς στίχοι του Ησίοδου στην αρχαιότητα
είναι οι παρακάτω:<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="EL" style="font-family: Times;">τὴν μέν τοι κακότητα καὶ ἰλαδὸν ἔστιν ἑλέσθαι<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="EL" style="font-family: Times;">ῥηιδίως· λείη μὲν ὁδός, μάλα δ’ ἐγγύθι ναίει·<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="EL" style="font-family: Times;">τῆς δ’ ἀρετῆς ἱδρῶτα θεοὶ προπάροιθεν ἔθηκαν<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="EL" style="font-family: Times;">ἀθάνατοι· μακρὸς δὲ καὶ ὄρθιος οἶμος ἐς αὐτὴν<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="EL" style="font-family: Times;">καὶ τρηχὺς τὸ πρῶτον· ἐπὴν δ’ εἰς ἄκρον ἵκηται, <o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="EL" style="font-family: Times;">ῥηιδίη δὴ ἔπειτα πέλει, χαλεπή περ ἐοῦσα. <o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<i style="mso-bidi-font-style: normal;"><span lang="EL" style="font-family: Times;">Έργα και Ημέραι </span></i><span lang="EL" style="font-family: Times;">287-92<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="EL" style="font-family: Times;">Η μιζέρια είναι διαθέσιμη σε αφθονία κι εύκολα θα την αρπάξεις· ο δρόμος
είναι ομαλός και κατοικεί κοντά· αλλά μπροστά από την αριστεία οι αθάνατοι θεοί
έβαλαν πολύ ιδρώτα· και μακρύς κι ανηφορικός και δύσβατος ο δρόμος που οδηγεί
εκεί· αλλά όταν φτάσει κάποιος στην κορυφή, ύστερα είναι εύκολη, αν και ήταν
δύσκολη.<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="EL" style="font-family: Times;">Το πρόβλημα με το παραπάνω χωρίο είναι ότι, όπως ο στίχος για το ότι η
δουλειά δεν είναι ντροπή, κατακλύστηκε από ηθικολογικές ερμηνείες πολύ νωρίς. Ο
Πρόδικος στήριξε την περίφημη ιστορία του για το σταυροδρόμι του Ηρακλή και
τους δρόμους της αρετής και της κακίας. Ο Τυρταίος ερμήνευσε την αρετή με
ομηρικούς όρους και μίλησε για τα ανδραγαθήματα του πολέμου υπό το πρίσμα του
Ησιόδου. Αυτό μου φαίνεται ότι παρερμηνεύει τον Ησίοδο, ο οποίος συστηματικά
υπονομεύει τον αριστοκρατικό και πολεμοχαρή κόσμο του Ομήρου, αντιπροτείνοντας
ειρήνη και σκληρή δουλειά. Ο Πλάτωνας, θέλοντας σώνει και καλά να πετάξει έξω
από την πολιτεία του τον Ησίοδο και τον Όμηρο, παραλείπει ξεδιάντροπα τον στίχο
292 και λέει ότι ουσιαστικά ο Ησίοδος μας παροτρύνει να διαλέξουμε την εύκολη
λύση της κακίας (<i style="mso-bidi-font-style: normal;">Πολιτεία </i>364c)!<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="EL" style="font-family: Times;">Νομίζω όμως ότι αν ξεμπερδέψουμε με όλες αυτές τις ηθικολογικές ερμηνείες
μπορούμε να αποκαταστήσουμε το χωρίο στα αρχαϊκά του συμφραζόμενα. Παραδόξως,
αυτή η στροφή προς τα πίσω αναδεικνύει τον Ησίοδο ως ένα ιδιαίτερα σύγχρονο
ποιητή. Τη λέξη κακότητα τη μετέφρασα ως «μιζέρια» και την αρετή ως «αριστεία»,
πολύ απλά γιατί οι λέξεις αυτές είχαν περισσότερο να κάνουν με υλικές απολαβές,
αυτό που θα λέγαμε σήμερα ποιότητα ζωής, παρά με ηθικολογικά κηρύγματα τύπου
Πρόδικου και Πλάτωνα. <o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="EL" style="font-family: Times;">Όποιος δουλεύει σκληρά, ζει άνετα φαίνεται να λέει ο Ησίοδος. Όποιος δεν
δουλεύει κερδίζει άφθονη μιζέρια. Προσέξτε την ειρωνεία ανάμεσα στην αφθονία
και την ένδεια της μίζερης ζωής, η οποία προβάλλεται και με την εμφατική </span><span style="font-family: Times;">figura etymologica (</span><span lang="EL" style="font-family: Times;">οι λέξεις ἰλαδὸν και ἑλέσθαι
έχουν την ίδια ετυμολογική ρίζα). Εντύπωση μου κάνει επίσης ότι ο Ησίοδος λέει
ότι η διατήρηση της κορυφής είναι πολύ πιο εύκολη από την κατάκτησή της. Όταν
επιτύχει κανείς τους στόχους του μπορεί να απολαύσει τους καρπούς των κόπων
του.<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="EL" style="font-family: Times;">Πολλοί θα διαφωνήσουν ότι η οικονομική και επαγγελματική επιτυχία είναι το
άκρον άωτον της ενάρετης ζωής. Πολύς λόγος πέφτει για το ότι η κοινωνία μας
αποθεώνει τα υλικά αγαθά και ξεχνά άλλα πιο σημαντικά πράματα. Αλλά αυτά έχουν
να κάνουν εν πολλοίς με την τρέχουσα ηθικολογική αερολογία, η οποία, φευ, πολύ
υποδεέστερη είναι του Πλάτωνος και τους Σωκράτους. Όταν η φτώχια πιάνει πάτο,
πολλά τέτοια λόγια ακούγονται βερεσέ. <o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="EL" style="font-family: Times;">Περίπου οχτώ αιώνες αργότερα, ο Βιργίλιος, εμπνευσμένος από τα <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Έργα </i>του Ησίοδου, θα γράψει στα <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Γεωργικά </i>του: «τα πάντα νικά η δουλειά»
(omnia uincit labor). Παραφράζοντας και υπονομεύοντας το «τα πάντα νικά ο έρως»
(</span><span style="font-family: Times;">omnia uincit amor), </span><span lang="EL" style="font-family: Times;">απαράβατη αρχή της
ερωτικής ελεγείας, ο Βιργίλιος θα παρακινήσει τους Ρωμαίους να ξυπνήσουν από
την αστική τους ραστώνη, να αφήσουν τη μιζέρια της ελεγειακής καψούρας και να
στρωθούνε στη δουλειά. <o:p></o:p></span></div>
</div>saetigerhttp://www.blogger.com/profile/04852162285888948386noreply@blogger.com3tag:blogger.com,1999:blog-4383223569562270273.post-12075627825991228552011-09-09T09:00:00.000-07:002011-09-09T23:47:11.298-07:00Η Μάσκα της Τραγωδίας (2)<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on"><div style="text-align: left;"><span style="font-size: x-small;">κυριωτέρα περὶ τὴν ἀπεργασίαν τῶν ὄψεων ἡ τοῦ σκευοποιοῦ τέχνη<br />
Αριστοτέλης, <i>Ποιητική </i>1450b.20</span> </div><div style="text-align: left;"><span style="font-size: x-small;"><br />
</span></div><div style="text-align: left;"><span style="font-size: x-small;">για την αποτελεσματικότητα όσων βλέπουμε η πιο βασική τέχνη είναι αυτή του κατασκευαστή μασκών </span></div><br />
Ξέρω, έχω ξαναγράψει κείμενο με <a href="http://saetiger.blogspot.com/2009/04/blog-post.html">αυτόν τον τίτλο,</a> μόνο που δεν μίλησα για τη μάσκα, αλλά για το πώς η σύμβαση των τριών υποκριτών στην αρχαιοελληνική τραγωδία όχι μόνο δεν περιόρισε τη θεατρική τέχνη των ποιητών, αλλά αποδείχθηκε ουσιαστικό δραματικό εργαλείο στα χέρια των τριών μεγάλων τραγικών μας (το "μας" το χώνω έτσι για να λαϊκίσω λίγο). Τώρα όμως θα σας πω για τη μάσκα, σταράτα πράματα.<br />
<br />
Είναι γνωστό ακόμη και σε μη μύστες της διονυσιακής λατρείας ότι στην κλασική Αθήνα όλοι οι υποκριτές και όλος ο χορός φορούσαν μάσκες. Και στις τραγωδίες και στις κωμωδίες. Η εξήγηση που κυκλοφορεί στην πιάτσα είναι ότι η μάσκα ήταν τελετουργικό σύμβολο (κάτι σαν θρησκευτικό φετίχ) άμεσα συνδεδεμένο με τον αρχέγονα θρησκευτικό χαρακτήρα της τραγωδίας, την έκσταση κτλ. Επίσης κυκλοφορεί στην πιάτσα (όχι μόνο στη φιλολογική αλλά και τη θεατρική) ότι με τη μάσκα εκφραζόταν ένα και μόνο συναίσθημα. Όσον αφορά την τραγωδία (για την κωμωδία θα σας γελάσω, ακόμα κι ο Αριστοτέλης τα βρήκε μπαστούνια εκεί), αυτή η συναισθηματική στατικότητα αντικατοπτρίζει το αμετάβλητο μεγαλείο των τραγικών ηρώων. Ο τραγικός ήρωας δηλαδή δεν άγεται και φέρεται από συναισθήματα σαν τον απλό κοσμάκη. Η πεμπτουσία της ψυχοσύνθεσής του παραμένει η ίδια βρέξει χιονίσει. Και το βάθος του χαρακτήρα του αποτυπώνεται στην επιφάνεια της μάσκας.<br />
<br />
Μ' αυτά και μ' αυτά οι σύγχρονες παραστάσεις ξεφορτώθηκαν τις μάσκες (και αν έχετε δει παράσταση αρχαίας τραγωδίας με μάσκες, να μου γράψετε). Σου λέει, καλύτερα η εκφραστικότητα του ανθρώπινου προσώπου παρά το ξύλινο προσωπείο της μάσκας. Έτσι ικανοποιείται και το ψώνιο των ηθοποιών άλλωστε. Και δεν μπορεί τώρα ο Οιδίποδας να έχει τα ίδια μούτρα στην αρχή της τραγωδίας όταν είναι προβληματισμένος πλην αποφασισμένος, στη συνέχεια όταν είναι εξοργισμένος και στο τέλος όταν είναι συντετριμμένος. Για να μην πω για τον φύλακα στην αρχή του <i>Αγαμέμνονα </i>που αλλάζει συναισθήματα (έκπληξη, φόβος, οργή, λύπη, ντροπή) κάθε τρεις στίχους.<br />
<br />
Κι όμως, σ' αυτόν τον κόσμο και τα πιο καθιερωμένα οικοδομήματα καταρρέουν. Ειδικά αν έχουν σάπια θεμέλια. Εν έτει 2011, ο Peter Meineck, καθηγητής στο Πανεπιστήμιο της Νέας Υόρκης (NYU) και καλλιτεχνικός διευθυντής στο Aquila Theatre της πόλης που δεν κοιμάται ποτέ, έρχεται να αμφισβητήσει τις απόψεις περί ακαμψίας της θεατρικής μάσκας και να ταράξει τον ύπνο κλασικών κειμένων που αναπαύονται μακάρια σε σκονισμένα ράφια εδώ και αιώνες. Και όχι μόνο τα κείμενα να ξυπνήσει, αλλά και τους ανθρώπους του θεάτρου που πίστεψαν αυτά που τους έλεγαν οι φιλόλογοι (αυτοί που έχουν τα σκονισμένα ράφια δηλαδή). Κι όποιος πιστεύει ότι έχουμε τελειώσει με τις ερμηνείες της τραγωδίας, ας περάσει μια βόλτα από το NYU.<br />
<br />
Ας φανταστούμε λίγο το σκηνικό της παράστασης μιας αρχαίας τραγωδίας. Το θέατρο είναι ανοιχτό και απλό (ξύλινο κατά βάση, τα πέτρινα θέατρα τύπου Επιδαύρου είναι μεταγενέστερα). Ο θεατής στο ανοιχτό θέατρο πολύ πιο εύκολα θα αφαιρεθεί, κακά τα ψέματα. Ειδικά αν έχει θέα την Ακρόπολη και είναι μέρα. Ο φωτισμός είναι φυσικός και για να μην αποσπασθεί η προσοχή των θεατών θέλει κόπο. Σε ένα τέτοιο φυσικό περιβάλλον, η μάσκα σε πρώτη φάση δημιουργεί μια διακριτή αίσθηση θεατρικότητας, λειτουργεί ως εργαλείο ανοικείωσης. Η μη φυσικότητα της μάσκας δηλαδή δημιουργεί την απαραίτητη απόσταση από το ρεαλιστικό περιβάλλον του παρόντος στο μυθικό κόσμο της τραγωδίας. Μέσω αυτής της αντίστιξης όμως γίνεται αμέσως το επίκεντρο της προσοχής των θεατών. Όλα τα βλέμματα πέφτουν στο προσωπείο του υποκριτή.<br />
<br />
Κατά πόσο όμως το προσωπείο αυτό είναι αμετάβλητο; Ο Meineck αναφέρει πολύ εύστοχα το παράδειγμα της Mona Lisa. Το μυστηριώδες χαμόγελο της Τζοκόντα προβάλλει την πολύπτυχη αμφισημία του καθώς εναλλάσσεται με το εντυπωσιακό τοπίο από πίσω. Προσπαθήστε να εστιάσετε όσο γίνεται πιο κοντά στο χαμόγελο, στη συνέχεια αφήστε το βλέμμα σας να ξεκουραστεί στο τοπίο και επιστρέψτε στο χαμόγελο. Η αινιγματική πολυμορφία του πιο διάσημου χαμόγελου γίνεται έτσι εμφανής.<br />
<br />
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhveVxsVnLsOI32idBvcub9pdnRvLmSUG9dVYlbYAN3loTVVpBLSK29oz9RXKby-ura04wop5rCWOtfVsMKH_jyRNo-4KPzR5ScJUtDumUlsYptu9hFH17qU8Bof0NpYACHqeHvOMKhWt0/s1600/Mona_Lisa.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" height="320" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhveVxsVnLsOI32idBvcub9pdnRvLmSUG9dVYlbYAN3loTVVpBLSK29oz9RXKby-ura04wop5rCWOtfVsMKH_jyRNo-4KPzR5ScJUtDumUlsYptu9hFH17qU8Bof0NpYACHqeHvOMKhWt0/s320/Mona_Lisa.jpg" width="211" /></a></div><br />
Ας γυρίσουμε τώρα στην αρχαία παράσταση. Το βλέμμα των θεατών εναλλάσσεται ανάμεσα στη μάσκα, η θεατρικότητα της οποίας προσελκύει το κοινό, και το φυσικό τοπίο. Η εναλλαγή αυτή, ανάμεσα στην θεατρική εστίαση και τη φυσική διάχυση του βλέμματος, δημιουργεί ένα αποτέλεσμα παρόμοιο με το χαμόγελο της Τζοκόντα. Τα συναισθήματα που βλέπει κάποιος στη μάσκα αλλάζουν. Κι αν αυτή η ανάλυση έχει βάση, τα περί στατικότητας της μάσκας πάνε περίπατο. <br />
<br />
<div style="text-align: left;">Φυσικά, πέρα από την εναλλαγή ανάμεσα στη θεατρική εστίαση στη μάσκα και την οπτική διάχυση στο φυσικό περιβάλλον βασικό ρόλο παίζει η κίνηση, η μουσική, ο χορός και ο λόγος στον ορισμό των συναισθημάτων. Και η αρχαία τραγωδία είχε από όλα αυτά. Ας πάρουμε το διάσημο παράδειγμα του ρώσου σκηνοθέτη Λεβ Κουλέσοφ. Το 1917 ο Κουλέσοφ γύρισε ένα μικρό φιλμάκι στο οποίο βλέπουμε για λίγο το πρόσωπο ενός ανθρώπου, στη συνέχεια βλέπουμε μια σούπα, ύστερα πάλι το πρόσωπο του ανθρώπου, στη συνέχεια ένα νεκρό μωρό, ύστερα πάλι το πρόσωπο του ανθρώπου, και στη συνέχεια μια ωραία γυναίκα, και τέλος πάλι το πρόσωπου του ανθρώπου. Και στις τρεις περιπτώσεις βλέπουμε ακριβώς την ίδια έκφραση του προσώπου (η ίδια λήψη δηλαδή προβάλλεται τρεις φορές). Κι όμως ο εγκέφαλός μας ερμηνεύει την έκφραση διαφορετικά. Ο ηθοποιός φαίνεται πεινασμένος μετά τη σούπα, θλιμμένος μετά το νεκρό παιδί και λάγνος μετά τη γυναίκα. Ρίξτε μια ματιά:</div><div style="text-align: left;"><br />
</div><div style="text-align: left;"><a href="http://www.blogger.com/%3Ciframe%20width=%22420%22%20height=%22345%22%20src=%22http://www.youtube.com/embed/zUZCPPGeJ1c%22%20frameborder=%220%22%20allowfullscreen%3E%3C/iframe%3E"><iframe allowfullscreen="" frameborder="0" height="345" src="http://www.youtube.com/embed/zUZCPPGeJ1c" width="420"></iframe></a></div><div style="text-align: left;"><br />
</div>Κι όλα αυτά χωρίς ο ηθοποιός μας (ονόματι Ivan Mozzhukhin) να φοράει μάσκα, αλλά μόνο το έντονο make up του βωβού κινηματογράφου. Παραδόξως, επειδή η μάσκα στερείται των πολλαπλών εκφραστικών αποχρώσεων που προκαλούνται από τους πολυάριθμους μυς του προσώπου μας, ο εγκέφαλός μας γίνεται πιο δημιουργικός όταν βλέπει μια μάσκα, καθώς αυτόματα αισθάνεται την ανάγκη να συμπληρώσει τους συναισθηματικούς σπασμούς του προσώπου και να χαράξει εκφραστικές γραμμές στην επιφάνεια της μάσκας. Ο θεατής έτσι παίρνει ενεργητικό μέρος στην παράσταση. Δεν είναι παθητικός αποδέκτης αλλά συμπάσχει ενεργά σκιαγραφώντας πρόσωπα πάνω στο προσωπείο. Έτσι η μάσκα παίζει καταλυτικό ρόλο στο να μοιράζεται το κοινό τα συναισθήματα των ηρώων, πράμα πολύ βασικό στην τραγωδία όπως μας λέει ο Αριστοτέλης.<br />
<br />
Ένα άλλο πείραμα καταδεικνύει ακριβώς αυτό το παράδοξο. Ότι η μάσκα δηλαδή, λόγω της φαινομενικής αδιαλλαξίας της καταλήγει να είναι πιο εκφραστική από το ανθρώπινο πρόσωπο. Ο εγκέφαλός μας είναι προγραμματισμένος να αναγνωρίζει πρόσωπα και συναισθήματα όπως αυτά αποτυπώνονται στα πρόσωπα. Καθώς η μάσκα περιορίζει αυτές τις δυνατότητες, οι εγκεφαλικοί νευρώνες αισθάνονται την ανάγκη να συμπληρώσουν τα κενά και να δημιουργήσουν παραισθήσεις οι οποίες εν τέλει προσλαμβάνονται ως βιώματα. Στο πείραμά μας, ζήτησαν από έναν εθελοντή να μπει στη σκηνή και να καθίσει σε μια καρέκλα για πέντε λεπτά χωρίς να κάνει τίποτα. Το κοινό ύστερα ρωτήθηκε πώς αισθάνεται ο ηθοποιός, πού βρίσκεται και τι σκέφτεται. Στη συνέχεια ζήτησαν από ένα δεύτερο εθελοντή να κάνει το ίδιο και ρώτησαν το κοινό τις ίδιες ερωτήσεις. Τα σενάρια που προέκυψαν από τις δύο περιπτώσεις ήταν ριζικά διαφορετικά. Οι λόγοι βέβαια μπορεί να είναι πολλοί, αλλά μια αιτία σίγουρα είναι ότι κανείς δεν μπορεί να καθίσει για πέντε λεπτά "χωρίς να κάνει τίποτα". Οι κινήσεις και το πρόσωπο θα προκαλέσουν ερμηνείες. Και τα διαφορετικά πρόσωπα των δύο εθελοντών οδήγησαν το κοινό σε διαφορετικά σενάρια.<br />
<br />
Το ίδιο πείραμα επαναλήφθηκε, αλλά τώρα οι ηθοποιοί φορούσαν μάσκα. Το αποτέλεσμα ήταν ότι η μάσκα αποδείχθηκε πολύ πιο αμφίσημη και δυσερμήνευτη από το γυμνό πρόσωπο (κάθε άλλο παρά απλή και στατική δηλαδή), αλλά και ότι τα σενάρια του κοινού ήταν πολύ πιο ποικίλα και σύνθετα. Το κοινό προσλαμβάνει τη θεατρικότητα της μάσκας και ως αποτέλεσμα μυείται στη δραματική εμπειρία όχι προσλαμβάνοντας παθητικά αλλά συμμετέχοντας ευφάνταστα. Η μάσκα έτσι ανοίγει ένα ολόκληρο πεδίο δραματικών δυνατοτήτων αντί να περιορίζει την έκφραση των υποκριτών και το ενδιαφέρον των θεατών.<br />
<br />
Είναι αλήθεια ότι για τις μάσκες της αρχαιοελληνικής τραγωδίας ξέρουμε λίγα πράματα. Δεν έχουν καμία σχέση πάντως με τις μεγάλες και παραμορφωμένες μάσκες της ελληνιστικής εποχής που συνήθως έχουμε στο μυαλό μας. Παραστάσεις σε αγγεία δείχνουν ότι οι μάσκες της κλασικής τραγωδίας ήταν ιδιαίτερα ρεαλιστικές και καθόλου υπερβολικές:<br />
<br />
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjJ65oF9butvEmghMkhQnJ-mlWLpZZ1mIsQmigFyuYb0VwViwCs3Z3s4M4w96-27gcQxjy6mIqJEjQd81XX5fwVyInqSA2Z7z7IeFol6j6xV06-Anc9ok80Bit6mSRdpvDiwwj9dwiEUOU/s1600/33-p197-medium.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" height="320" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjJ65oF9butvEmghMkhQnJ-mlWLpZZ1mIsQmigFyuYb0VwViwCs3Z3s4M4w96-27gcQxjy6mIqJEjQd81XX5fwVyInqSA2Z7z7IeFol6j6xV06-Anc9ok80Bit6mSRdpvDiwwj9dwiEUOU/s320/33-p197-medium.jpg" width="274" /></a></div><br />
<br />
Παραδόξως αυτός ο ρεαλισμός του προσωπείου κινεί πιο δραστικά τη φαντασία των εγκεφαλικών νευρώνων που συμπληρώνουν πιο εύκολα επίπλαστες συναισθηματικές εκφράσεις πάνω σε μια αληθοφανή μάσκα.<br />
<br />
Αξίζει επίσης να αναφέρω τις μάσκες του γιαπωνέζικου θεάτρου Νο, οι οποίες ξέρουμε ότι αλλάζουν έκφραση ανάλογα με την οπτική γωνία από την οποία θα τις δούμε. Ιδού ένα παράδειγμα:<br />
<br />
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgg6JFvXhDxB1jfLRKuLkMd1p8jfTfufjANfpLz6DReLN_I4VEaWYyoHfzWPbFiP_NSpN_B4FSOSaBRXhXCdzygsb0wNFpIrFa8SIdxkr2AhhhXxaJPKr9hua1umNNhQoEkfFEwHW7KnyM/s1600/noh-mask-effect.gif" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" height="149" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgg6JFvXhDxB1jfLRKuLkMd1p8jfTfufjANfpLz6DReLN_I4VEaWYyoHfzWPbFiP_NSpN_B4FSOSaBRXhXCdzygsb0wNFpIrFa8SIdxkr2AhhhXxaJPKr9hua1umNNhQoEkfFEwHW7KnyM/s320/noh-mask-effect.gif" width="320" /></a></div> <br />
Έχει διαπιστωθεί ότι οι μάσκες αυτές αλλάζουν εκφράσεις ανάλογα με την οπτική γωνία και το φωτισμό σε μεγαλύτερο βαθμό από ένα ακίνητο ανθρώπινο πρόσωπο όταν το προσεγγίζουμε από διαφορετικές γωνίες.<br />
<br />
Είχαν άραγε οι αρχαιοελληνικές μάσκες παρόμοιες εκφραστικές δυνατότητες; Δεν θα το μάθουμε μάλλον ποτέ. Αυτό που λέει ο Αριστοτέλης πάντως (και το οποίο παραθέτω στην αρχή) για την τέχνη του σκευοποιού μαρτυρεί ότι η κατασκευή της μάσκας δεν ήταν απλή υπόθεση. Η ελληνική λέξη 'πρόσωπο' πάντως είναι φανταστική αν αναλογιστούμε την οπτική γωνία του ορισμού της. Σημαίνει 'αυτό που βρίσκεται μπροστά στο βλέμμα μας' και άρα δηλώνει ότι το πρόσωπο δεν υπάρχει αυτόνομα αλλά προϋποθέτει αυτόν που το βλέπει. <br />
<br />
<br />
</div>saetigerhttp://www.blogger.com/profile/04852162285888948386noreply@blogger.com9tag:blogger.com,1999:blog-4383223569562270273.post-73040811135418900872011-08-21T01:59:00.000-07:002011-08-21T01:59:06.438-07:00Διάλογος για την Παιδεία<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on"><br />
<br />
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjDe4si9SgSzxMW99kdnMx094eyFrsDKSyHk0hVAbYvWkLs59nMdzFGdythdv1_bRNmYcnc747Qa4iDkCIwpP2aFbAZ_7M9spgFaatMX9-JoZdjdOZnmcIghXNrKnNxyqq05-ZDKpgSe7U/s1600/2877132692_4600f810f0.jpg" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" height="222" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjDe4si9SgSzxMW99kdnMx094eyFrsDKSyHk0hVAbYvWkLs59nMdzFGdythdv1_bRNmYcnc747Qa4iDkCIwpP2aFbAZ_7M9spgFaatMX9-JoZdjdOZnmcIghXNrKnNxyqq05-ZDKpgSe7U/s320/2877132692_4600f810f0.jpg" width="320" /></a><br />
<br />
Πόσοι άραγε θα γνώριζαν τον Oscar Schidler αν δεν τον έκανε ταινία ο Σπίλμπερκ ή πόσοι γνωρίζουν την ηρωϊκή ομάδα του Claus von Stauffenberg (αυτός πέρα από τα βασανιστήρια του Χίτλερ υπέστη και τον Τομ Κρουζ) ή τον δικηγόρο Hans Litten, που εξέθεσε και εξόργισε τον Χίτλερ στο δικαστήριο και την ιστορία του οποίου προβάλλει σήμερα το BBC; Σίγουρα όχι περισσότεροι από αυτούς που είχαν στο μυαλό τους το στερεότυπο του κτηνώδους Γερμανού του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου. Οι απάνθρωποι σφαγείς της ναζιστικής Γερμανίας έχασαν τον πόλεμο αλλά τα αποτρόπαια εγκλήματά τους στιγμάτισαν μια, αν όχι δυο, αν όχι περισσότερες γενιές Γερμανών. Αντίθετα, η πληθώρα των Γερμανών πολιτών, διανοούμενων, επιχειρηματιών και στρατιωτικών που αντιστάθηκε στη ναζιστική πυγμή και οι Γερμανοί που πλήρωσαν την αντίστασή τους με το αίμα τους έχουν περάσει στο περιθώριο. Η ταινία του Σπίλμπερκ προβλήθηκε το 1993, ενώ είχαν προηγηθεί δεκαετίας ταινιών όπου οι Γερμανοί ήταν απλώς οι "κακοί" και όλοι οι υπόλοιπο οι "καλοί" (παρεμπιπτόντως αυτή τη συνταγή μαζικής παραγωγής στερεοτύπων αντέγραψε η ψυχροπολεμική Αμερική και παρουσίαζε "κακούς" Ρώσους).<br />
<br />
Θα μου επιτρέψετε να κάνω έναν τραβηγμένο, αν όχι παντελώς ατυχή, παραλληλισμό με το τι συμβαίνει σήμερα στη συζήτηση περί του νομοσχεδίου για την παιδεία. Το μόνο πράγμα που προβάλλεται είναι το σαθρό κατεστημένο του ελληνικού πανεπιστημίου, το οποίο κρίνεται, κατακρίνεται, αλλά επί της ουσίας θριαμβεύει καθώς έχει τον πρώτο λόγο. Το σε τι κακό χάλι βρίσκεται το ελληνικό πανεπιστήμιο δεν χρειάζεται πολλή ανάλυση. Το ότι γι' αυτό το χάλι υπεύθυνη είναι τόσο η σημερινή πολιτική ηγεσία (κυβέρνηση και αντιπολίτευση) όσο και οι ακαδημαϊκοί οι διοικούντες το πανεπιστήμιο ούτε αυτό θέλει πολλή φιλοσοφία. Το ότι ακριβώς αυτές οι δύο ομάδες πασχίζουν να μας πείσουν ότι κόπτονται για το επίπεδο του ελληνικού πανεπιστημίου είναι απλώς για γέλια. Και παρακολουθούμε μια ατέρμονη διαμάχη ανάμεσα στα παπαγαλάκια των μίντια και τους μανδαρίνους του ακαδημαϊκού κατεστημένου. Αυτό είναι το επίπεδο συζήτησης για την παιδεία.<br />
<br />
Οι πρυτάνεις του ΑΠΘ και του Καποδιστριακού δείχνουν απλά το επίπεδό τους και την αγραμματοσύνη τους με τις δημοσιεύσεις τους στον εγχώριο τύπο. Οι δε γνωστοί δημοσιογράφοι-ξερόλες (οι οποίοι δεν ξέρω πόσα χρόνια έχουν να πατήσουν στο πανεπιστήμιο) ανταπαντούν. Η "Καθημερινή" κρίνει και κατακρίνει συλλήβδην την ακαδημαϊκή κοινότητα βλέποντας την κατάντια των πανεπιστημιακών, η δε "Ελευθεροτυπία" σιγοντάρει τους αμύντορες της πανεπιστημιακής μετριότητας και του ασύλου ανιάτων. Συζητήσεις επί συζητήσεων και αντεγκλήσεις επί αντεγκλήσεων.<br />
<br />
Η Άννα Διαμαντοπούλου δασκαλεύει τους ακαδημαϊκούς δασκάλους που ξεκινάν το αντάρτικο και λένε κυνικά ότι δεν θα υπακούσουν στους νόμους του κράτους. Καλά κάνει η υπουργός και τους κατακρίνει. Θα ήθελα πρώτα όμως να την δω να κλείνει τα ΤΕΙ Κοζάνης για να μας πείσει για το πόσο αποφασισμένη είναι, και μετά να κάνει την καμπόση ότι θα εξαλείψει τις πολιτικές παρατάξεις στα πανεπιστήμια. Φτάσαμε στο σημείο τα κόμματα να λένε ότι τα κόμματα δεν έχουν θέση στο πανεπιστήμιο. Τους τραμπούκους της ΠΑΣΠ και της ΔΑΠ δηλαδή ποιος τους έδωσε δύναμη αν όχι τα κόμματά τους; Πλήρης σχιζοφρένεια δηλαδή.<br />
<br />
Και έρχομαι στο ψητό. Από αυτό το χορό του "διαλόγου" για την παιδεία έχουν περιθωριοποιηθεί τελείως τα υγιή μέλη της ελληνικής πανεπιστημιακής κοινότητας. Αυτά τα μέλη, πιστέψτε με σας μιλάω από πρώτο χέρι, και υπάρχουν και δεν είναι εξαιρέσεις. Και είναι και θαύμα ανεξήγητο για μένα ότι υπάρχουν τόσοι πολλοί και καλοί επιστήμονες στα ελληνικά πανεπιστήμα. Και αυτοί δεν είναι οι πέντε δέκα ακαδημαϊκοί μαϊντανοί που αρθρογραφούν στο "Βήμα" και παρουσιάζονται στα κανάλια.<br />
<br />
Υπάρχει μια παράδοξη δυναμική και το παράδοξό της έγκειται στο εξής: Αφενός οι έλληνες ακαδημαϊκοί που είναι γνωστοί στην ευρύτερη ελληνική κοινωνία είναι παντελώς άγνωστοι στη διεθνή ακαδημαϊκή κοινότητα. Αφετέρου οι έλληνες ακαδημαϊκοί που είναι γνωστοί στη διεθνή ακαδημαϊκή κοινότητα είναι παντελώς αφανείς και περιθωριοποιημένοι στην ελληνική κοινωνία. Και μην περιμένετε τον Πάσχο Μανδραβέλη της "Καθημερινής" να τους ανακαλύψει. Είναι πιο εύκολο γι' αυτόν να καταπιαστεί με τους σάπιους. Όμοιος ομοίω. Όπως είπε κι ο Δημοσθένης άλλωστε, η ανθρώπινη φύση αρέσκεται στο να ακούει επικρίσεις περισσότερο από επαίνους.<br />
<br />
Θα μου πείτε γιατί όλοι αυτοί οι λαμπροί επιστήμονες των ελληνικών πανεπιστημίων δεν προσπαθούν να προβληθούν περισσότερο. Μα προσπαθούν. Πηγαίνουν σε διεθνή συνέδρια με δικά τους χρήματα, δημοσιεύουν σε ακαδημαϊκά περιοδικά διεθνούς εμβέλειας, διδάσκουν φοιτητές τους οποίους ύστερα στέλνουν με υποτροφίες στα μεγαλύτερα πανεπιστήμια του κόσμου, ενώ ο μισθός τους είναι λιγότερος από το μισθό κλητήρα στο υπουργείο οικονομικών. Οι δε συνθήκες εργασίας τους στο ελληνικό πανεπιστήμιο είναι βγαλμένες από το χειρότερο καφκικό εφιάλτη. Τώρα αν με όλο αυτό το έργο που παράγουν, και μάλιστα χωρίς να πληρώνονται αξιοπρεπώς ή να αναγνωρίζονται ηθικώς, δεν έχουν χρόνο να το παίξουν αγανακτισμένοι ή να βγουν στην τηλεόραση ή να αρθρογραφήσουν στο "Βήμα", συμπαθάτε τους. <br />
<br />
Αντ' αυτού, ακούμε τα ίδια και τα ίδια για τους διεφθαρμένους και τους βολεμένους. Αν αυτή η στηλίτευση οδηγούσε σε κάποια αλλαγή, τότε θα είχε κάποιο σκοπό. Δεν οδηγεί όμως. Το μόνο που αξίζει στην κάστα των καρεκλοκένταυρων αγραμμάτων που λυμαίνεται το ελληνικό πανεπιστήμιο είναι η αφάνεια. Αντ' αυτού αυτοί χαίρουν πλήρους προβολής (θετικής ή αρνητικής λίγη σημασία έχει για ανθρώπους του σιναφιού τους), ενώ τα δυναμικά μέλη της πανεπιστημιακής κοινότητας που μπορούν πραγματικά να φέρουν τα πάνω κάτω παραμένουν παντελώς περιθωριοποιημένα. Και αυτό νομίζω είναι η ρίζα του προβλήματος και όχι απλώς ένα παράπλευρο σύμπτωμα.<br />
<br />
Και πολύ φοβάμαι ότι το ίδιο πάνω κάτω συμβαίνει και σε άλλους χώρους, όχι μόνο στο πανεπιστήμιο, απλώς αυτό ξέρω λίγο καλύτερα και γι' αυτό μιλάω. Ας αφήσουμε λοιπόν τον Γκέμπελς (που ήξερε καλά ότι δεν υπάρχει τίποτα χειρότερο από το να σε αγνοούν) και ας ασχοληθούμε με τους Σίντλερ του ελληνικού πανεπιστημίου. </div>saetigerhttp://www.blogger.com/profile/04852162285888948386noreply@blogger.com10tag:blogger.com,1999:blog-4383223569562270273.post-1057526624428575172011-08-05T05:22:00.000-07:002011-08-05T21:09:53.577-07:00Σεξ, Αίμα και Βία<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">"Multas per gentes multaque per aequora" "Μέσα από πολλά έθνη και πολλές θάλασσες" ταξίδεψε ο ρωμαίος ποιητής Κάτουλλος, αντιστρέφοντας το ταξίδι του Οδυσσέα και γυρίζοντας στην Τροία. Δεν είχε ιδέα δηλαδή ο Κάτουλλος τι πα να πει "μέσα από πολλές θάλασσες" όταν μας περιγράφει ένα ταξιδάκι απ' τη Βερόνα στην Τροία. Σιγά τα αβγά. Εδώ η φωνή τούτου του blog σε λιγότερο από ένα χρόνο διέσχισε τον γκρίζο Ατλανικό για να βρεθεί στη γλυκιά θαλπωρή της μεσογειακής πατρίδας, όπου λόγω της χειμαζόμενης οικονομίας κατέφυγε άρον άρον στον Κάτω Κόσμο της Αυστραλίας. Κάπου εκεί, αφήνοντας τη Θεσσαλονίκη, την πόλη των θρυμματισμένων ονείρων μου, και φτάνοντας στην Αδελαΐδα, την πόλη των συνασπισμένων οινοποιών, χάθηκε για λίγο καιρό η φωνή μου από το blog, γι'αυτό συμπαθάτε με, ρε παιδιά. Στο εξής όμως έχω όλη την αχανή έρημο της Νότιας Αυστραλίας στα πόδια μου για να βοώ μόνος κι έρημος. <br />
<br />
Κι αφού χάθηκα που χάθηκα, είπα να επιστρέψω με πιασάρικο θέμα και φτηνά κόλπα για να πουλήσω ξεδιάντροπα. Σεξ, αίμα, βία κτλ. Ένα πράμα που πάντα με χαλούσε στις αρχαίες ελληνικές τραγωδίες είναι ότι ενώ οι μύθοι είναι γεμάτοι φόνους, πατροκτονίες, μητροκτονίες, αδελφοκτονίες, παιδοκτονίες, διαμελισμένα σώματα (βλ. <i>Βάκχες</i>, <i>Ιππόλυτος</i>), κτηνοβασίες (βλ. Πασιφάη), καννιβαλισμούς (βλ. Θυέστης, Τηρέας), απιστίες και αιμομιξίες, η κακούργα η ειδολογική σύμβαση δεν αφήνει τίποτα από όλα αυτά να παιχθούν επί σκηνής. Το αδηφάγο βλέμμα των θεατών δεν πρόκειται να χορτάσει με σχοινοτενείς μονολόγους αγγελιαφόρων περιορισμένης αξιοπιστίας, όπως και να το κάνουμε. Γιατί ο θεατής εξ ορισμού πάει στο θέατρο για να δει, όχι για να ακούσει. Η ζωή της αρχαιοελληνικής τραγωδίας είναι ο θάνατος του Ταραντίνο ένα πράμα (για να αρχίσω με τους φτηνούς παραλληλισμούς). <br />
<br />
Έχοντας τέτοια ταπεινά ελατήρια παιδιόθεν και αδυνατώντας να ικανοποιηθώ με τη λυρική λογοδιάροια των παππούδων του Αισχύλου (βλ. πάροδος <i>Αγαμέμνονα</i>) ή το ασυνάρτητο παραλήρημα του αγγελιαφόρου στην <i>Ηλέκτρα </i>του Σοφοκλή, φαντάζεστε την ηδονή που ένιωσα όταν ανακάλυψα τον ρωμαίο τραγικό Σενέκα, τον οποίο είχε κρύψει καλά η συντηρητική δυσκοιλιότητα και η απλή άγνοια του ακαδημαϊκού κόσμου εν Ελλάδι.<br />
<br />
Ο Σενέκας με δυο λόγια είναι όλα όσα προσπάθησαν να αποφύγουν οι έλληνες τραγικοί. Ας πάρουμε για παράδειγμα την <i>Μήδειά </i>του. Εκεί που ο Ευριπίδης πασχίζει να αποδαιμονοποιήσει την ηρωΐδα του, να μας παρουσιάσει την τραγωδία μιας γυναίκας και όχι την βαρβαρότητα μιας μάγισσας, ο Σενέκας επαναφέρει σε όλο της το μεγαλείο την παράνοια μιας τερατώδους Μήδειας. Έχουμε την ευκαιρία να την καμαρώσουμε στα μαγικά της εν δράσει σε μια μακρά σκηνή όπου καλεί θεούς, δαίμονες, Ερινύες, υποχθόνια τέρατα, φολιδωτά φίδια, τους κακούργους του Κάτω Κόσμου, τον θειό της τον Προμηθέα, τον παππού της τον Ήλιο, κατεβάζει το φεγγάρι από τον ουρανό, βράζει ζουμιά, ανακατεύει το φαρμάκι της Λερναίας Ύδρας, ξεκοιλιάζει κουκουβάγιες που τσιρίζουν, έχει παραισθήσεις με αιμόφυρτα φαντάσματα κτλ.<br />
<br />
Αφού ζεστάθηκε με τα ξόρκια της, προχωρά στο σχέδιό της. Φυσικά ο Σενέκας θα μας δείξει πώς η Μήδεια έσφαξε τα παιδιά της επί σκηνής. Έχοντας πάρει οριστικές αποφάσεις αναφωνεί hoc age (905) "αυτό κάνε" απηχώντας όχι μόνο την τελετουργική γλώσσα της θυσίας, αλλά και του θεάτρου (το ρήμα ago δηλώνει και τη θεατρική δράση, εξ ου και actor). Τώρα αρχίζει το θέαμα και η Μήδεια αναφωνεί Medea nunc sum (910) "τώρα είμαι Μήδεια." Άλλο ένα μεταθεατρικό παιχνίδι, καθώς η Μήδεια γίνεται εξ ορισμού Μήδεια όταν σκοτώνει να παιδιά της και ο υποκριτής τώρα καλείται να μπει στο πετσί του ρόλου.<br />
<br />
Το πρώτο της παιδί το σφάζει επί σκηνής με συνοπτικές διαδικασίες. Κι ύστερα καταλαβαίνει το λάθος της. Ποιο το νόημα της εκδίκησης αν δεν είναι ο Ιάσονας μπροστά να δει πώς σφάζει τα παιδιά του; derat hoc unum mihi,/ iste spectator. nil adhuc facti reor (991-2) "αυτό μόνο μου έλειψε, αυτός να είναι θεατής. Τίποτα δεν έκανα ως τώρα." Η Μήδεια του Σενέκα δεν ικανοποιείται με τους θεατές του θεάτρου, θέλει και τον Ιάσονα ανάμεσά τους. Ο Ιάσονας έρχεται αρματωμένος και με μπράβους, αλλά η Μήδεια ήδη έχει ανέβει στην κορφή του παλατιού με το άλλο παιδί και έχει βάλει φωτιά για να μην την πιάσουν. Αργά αργά και βασανιστικά σφάζει το δεύτερο παιδί μπροστά στα μάτια του πατέρα του που μάταια εκλιπαρεί για οίκτο.<br />
<br />
Η μόνη της στεναχώρια είναι που είχε μόνο δυο παιδιά να σφάξει: "Μακάρι από τη μήτρα μου να είχαν βγει δεκατέσσερις γιοι. Στείρα ήμουν για την εκδίκησή μου" (sterilis in poenas fui, 955-6). Όταν όμως σκέφτεται το ενδεχόμενο να είναι έγκυος από τον Ιάσονα, ξεστομίζει κάτι όχι μόνο περίεργο αλλά και σκηνικά δύσκολο έως αδύνατο:<br />
<br />
in matre si quod pignus etiamnunc latet<br />
scrutabor ense uiscera et ferro extraham<br />
1012-13<br />
κι αν ακόμα κάποιο σπέρμα σου κρύβεται στη μήτρα μου <br />
θα ξεψαχνίσω τα σωθικά μου με το σπαθί και με το σίδερο θα το βγάλω.<br />
<br />
Αυτό θα πρέπει να είναι ό,τι πιο κοντινό έχουμε σε παραλληλισμό ανάμεσα στην παιδοκτονία και την μετασυνουσιακή αντισύλληψη-έκτρωση. Πάντως ο γερμανός φιλόλογος Leo θεωρεί ότι οι παραπάνω στίχοι δεν γράφτηκαν από το Σενέκα. Δεν ξέρω τους λόγους του (απλώς εξοβελίζει τους στίχους στο κριτικό του υπόμνημα χωρίς να εξηγεί. Κάτι θα ξέρει ο Leo όμως, ήταν μεγάλος φιλόλογος), ξέρω όμως ότι είναι σίγουρα μέσα στο πνεύμα της τραγωδίας του Σενέκα. Και θα εξηγήσω γιατί.<br />
<br />
Στον <i>Οιδίποδα </i>του Σενέκα, η Ιοκάστη κυκλοφορεί με ένα σπαθί παροτρύνοντας τον Οιδίποδα να την σκοτώσει. Αφού σκότωσες τον πατέρα σου, του λέει, τέλειωσε το έργο σου και σφάξε και τη μάνα σου. Ο Οιδίποδας αρνείται πεισματικά και κάπου εκεί η Ιοκάστη το παίρνει απόφαση ότι θα πρέπει η ίδια να τελειώσει τη δουλειά. Και αρχίζει να αναρωτιέται πού να μπήξει το σπαθί της. Τελικά αποφασίζει:<br />
<br />
.........................hunc, dextra, hunc pete <br />
uterum capacem, qui uirum et gnatos tulit.<br />
1038-9<br />
Εδώ, δεξί μου χέρι, εδώ χτύπα την ευρύχωρη μήτρα που έφερε τον άντρα και τους γιους σου.<br />
<br />
Το Λατινικό είναι πιο έξυπνο από τη μετάφρασή μου, καθώς δεν είναι ξεκάθαρο αν η Ιοκάστη αναφέρεται στην κύηση ('έφερε τον άντρα και τους γιους') ή στη σεξουαλική επαφή που είχε και με τον άντρα και με το γιο της. Γενικά στο έργο παίζει πολύ το μοτίβο ότι ο Οιδίποδας μπήκε ξανά στη μήτρα απ' όπου βγήκε. Όπως και να 'χει, η βασίλισσα προχωρά στο έργο της. Αυτοκτονεί καρφώνοντας τη μήτρα της επί σκηνής. Και ο χορός εξηγεί ότι οι πίδακες του αίματός της ξέβρασαν το σπαθί από τα σωθικά της. Καμία σχέση δηλαδή με την Ιοκάστη του Σοφοκλή που διακριτικά κρεμιέται στο δωμάτιό της, μακριά από όλα τα βλέμματα.<br />
<br />
Από πού την πήρε την ιδέα αυτή ο Σενέκας δεν έχω ιδέα κι αν έχετε ακούσει καμιά παρόμοια περίπτωση, όπου μια γυναίκα αυτοκτονεί μ'αυτόν τον ιδιαζόντως ειδεχθή τρόπο να μου γράψετε. Το μόνο παρόμοιο (αν και όχι όμοιο) παράδειγμα που έχω βρει είναι η Αγριππίνα από τη ρωμαϊκή ιστορία και αυτό δεν είναι τυχαίο νομίζω. Όταν ο Νέρωνας έστειλε πληρωμένους δολοφόνους για να σκοτώσουν τη μητέρα του την Αγριππίνα, αυτή με μια θεατρική κίνηση- παίζοντάς το Κλυταιμνήστρα ουσιαστικά- έδειξε τη μήτρα της και είπε στον αξιωματικό που είχε σηκωμένο το σπαθί του "χτύπα εδώ" (portendens uterum 'uentrem feri' exclamavit, Τάκιτος, Annales 14.8.4). Την ίδια ιστορία παραδίδει και ο Δίων Κάσσιος (γαστέραν ἀπογυμνώσασα, παῖε, ἔφη, ταύτην, ὅτι Νέρωνα ἔτεκε, 62.13.5. "αφού ξεγύμνωσε την κολιά της, 'χτύπα', είπε, 'αυτή, επειδή γέννησε το Νέρωνα"). Η εκδοχή του Δίωνα πιο γαργαλιστική από του Τάκιτου. Η Αγριππίνα ξεγυμώνει το σώμα της και εξηγεί το λόγο της επιλογής της (και πάλι νομίζω το παίζει Κλυταιμνήστρα, απλώς αντί να δείχνει το στήθος της στον Ορέστη, όπως κάνει η Κλυταιμνήστρα στις <i>Χοηφόρους </i>του Αισχύλου,<i> </i>δείχνει το άλλο σημείο της μητρότητάς της). Στην περίπτωση αυτή πάντως δεν ξέρουμε αν η ιστορία μιμείται την τραγωδία ή το αντίθετο. Όπως και να 'χει η σχέση της τραγωδίας του Σενέκα με τον φαύλο κύκλο δυναστικών συνωμοσιών, οικογενειακών δολοφονιών, αυτοκρατορικής παράνοιας και εμφυλίου αίματος που κατακλύζει την ρωμαϊκή ιστορία αν μη τι άλλο είναι ενδιαφέρουσα.<br />
<br />
Θα κλείσω όπως άρχισα, με μια προσωπική ιστορία, και συμπαθάτε με και πάλι. Πριν από καμιά πενταετία ήμουν σε ένα συνέδριο και μια μεγάλη και τρανή φιλόλογος εξ Ηνωμένων Πολιτειών παρουσίασε μια ανακοίνωση για τον <i>Οιδίποδα Τύραννο </i>του Σοφοκλή. Κάπου εκεί προσπαθούσε να αποδείξει ότι ένα σπαθί που μαθαίνουμε ότι πηγαινοέρχεται μεταξύ Οιδίποδα και Ιοκάστης μπορεί να ερμηνευτεί ως πρόταση του Οιδίποδα στη μητέρα του να αυτοκτονήσει με το σπαθί. Θεώρησα κι εγώ τότε καλή ιδέα να πω στη συζήτηση ότι ουσιαστικά αυτό συμβαίνει στον <i>Οιδίποδα </i>του Σενέκα, όπου ο Οιδίποδας λέει ορθά κοφτά στην Ιοκάστη να σφαχτεί. Άρα, ο Σενέκας μπορεί να διάβασε τον <i>Οιδίποδα </i>του Σοφοκλή μ'αυτόν τον τρόπο. Νόμισα, ο αφελής, ότι θα χαιρόταν με την παρατήρησή μου γιατί ενίσχυε το επιχείρημά της. Αντ' αυτού κοκκίνισε από το κακό της κι άρχισε να επιτίθεται με μανία εναντίον της αθλιότητας του Σενέκα. Παρέπεμψε σαρδόνια και σε μια γαλλική εκδοχή του Οιδίποδα, όπου μετά την ανακάλυψη της πατροκτονίας και της αιμομιξίας, η Ιοκάστη και ο Οιδίποδας κάνουν σεξ επί σκηνής.<br />
<br />
Πάντως μη σας ξεγελά η trashy αισθητική του ρωμαίου τραγικού ή η αμηχανία κάποιων φιλολόγων (κυρίως κάποιες παλιές καραβάνες ξινίζονται). Η επιρροή των τραγωδιών του Σενέκα είναι τεράστια. Ο Σέξπιρ ουσιαστικά τον ξεπατίκωσε. Στον <i>Τίτο Ανδρόνικο, </i>για παράδειγμα, ο Σέξπιρ έχει ξεψαχνίζει το <i>Θυέστη </i>του Σενέκα όπως η Μήδεια τα σωθικά της.<br />
<br />
Και πιο σύγχρονα, νομίζω μπορείτε να μαντέψετε τι επέλεξε η Σάρα Κέιν όταν της ανέθεσαν να γράψει ένα έργο με πρότυπο κάποιον αρχαίο συγγραφέα. Το έργο της Phaedra's love (1996) είναι η κατά Κέιν εκδοχή της <i>Φαίδρας </i>του Σενέκα. Άλλωστε, τι μπορεί να είναι πιο κοντά στο Σενέκα από το κίνημα του in-yer-face theatre. Κι όποιος μουτζώνει αυτήν την αισθητική, στα μούτρα του! <br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
</div>saetigerhttp://www.blogger.com/profile/04852162285888948386noreply@blogger.com4tag:blogger.com,1999:blog-4383223569562270273.post-83861111774129162872011-06-17T11:35:00.000-07:002011-06-27T07:45:15.544-07:00Η Μεταμόρφωση της Δάφνης<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">Υποσχέθηκα Οβίδιο και Δάφνη και σε μια εποχή που αυτοί που επωμίζονται δυσβάσταχτα άχθη ευθυνών λένε και ξελένε ελαφρά τη καρδία, εμείς που γράφουμε blogs κι ευθύνη δεν έχουμε καμία μπορούμε ίσως πιο εύκολα να είμαστε συνεπείς. Όσοι ξέρουν πέντε πράματα από Οβίδιο, ίσως έχουν ακούσει την ιστορία κι ίσως να ξέρουν κι όλας ότι είναι η πιο διάσημη ιστορία των <i>Μεταμορφώσεων. </i>Κι ως πιο διάσημη ιστορία ενός διάσημου έπους έχει συγκεντρώσει τόσο βιβλιογραφικό ενδιαφέρον που δε μου φτάνουν δέκα γλώσσες, δέκα στόματα, άρρηκτη φωνή και χάλκινο στήθος για να πω τα βασικά (βλ. <i>Ιλιαδα </i>Β 488-90). Και, φευ, σε αντίθεση με τον Όμηρο οι Μούσες μού γύρισαν την πλάτη.<br />
<br />
Για να μην τα πολυλογώ, πολλή θεωρία και πολλή ανάλυση έχει πέσει για το συγκεκριμένο επεισόδιο. Επειδή όμως οι περισσότεροι αναγνώστες φαντάζομαι έχουν καλύτερα πράματα να κάνουν στη ζωή τους από το να διαβάζουν γερμανικά άρθρα του προηγούμενου αιώνα περί Kreuzung der Gattungen στη Δάφνη του Οβίδιου ή να τσεκάρουν το τελευταίο τεύχος του <i>Classical Quarterly</i> για να δουν αν υπάρχει κάτι για τα ειδολογικά και διακειμενικά τερτίπια του Οβίδιου, θα προτείνω την ανάγνωσή μου παρουσιάζοντας κι όλας την ιστορία. Γιατί, ναι, χωρίς ντροπή θα πω κι εγώ το κοντό μου και το μακρύ μου για το συγκεκριμένο επεισόδιο, προσθέτοντας την ερμητική φωνή μου στη βιβλιογραφική λεγεώνα.<br />
<br />
<div style="text-align: left;">Στο πρώτο βιβλίο των <i>Μεταμορφώσεων </i>έχουμε και τον πρώτο θεϊκό έρωτα. Πρώτος έρως του έπους, πρώτος και του Απόλλωνα. Μετά τον επικό του άθλο να σκοτώσει τον Πύθωνα, ένα γηγενή δράκοντα, ο θεός καθιερώνει προς τιμήν του τους Πυθικούς αγώνες. Πλην όμως, και προς έκπληξη των φιλολογικώς τε και αθλητικώς λογίων αναγνωστών, ο Οβίδιος μας λέει ότι δάφνινο στεφάνι δεν έπαιρναν οι νικητές, γιατί δάφνη δεν υπήρχε. Η εκδοχή αυτή είναι η πρώτη γνωστή απόκλιση από την ελληνική παράδοση (βλ. Παυσανία, <i>Ελλάδος Περιήγησις</i><span class="Apple-style-span" style="font-size: 14px;"> </span><span class="Apple-style-span" style="font-size: 16px;">8.48.2, ἐν μὲν δὴ Ὀλυμπίᾳ κοτίνου τῷ νικῶντι δίδοσθαι στέφανον καὶ <b>ἐν Δελφοῖς δάφνης)</b>. Και για το μαντείο των Δελφών, που κι αυτού η ίδρυση παραδοσιακά ακολουθεί τη νίκη επί του Πύθωνα, πάλι κουβέντα δεν κάνει ο Οβίδιος.</span><br />
<span class="Apple-style-span" style="font-size: 16px;"><br />
</span><br />
<span class="Apple-style-span" style="font-size: 16px;">Αντ' αυτών, θα μας πει πώς φύτρωσε η δάφνη. Η Δάφνη, σαν το δράκοντα Πύθωνα, φύτρωσε από τη γη: ήταν κόρη της Γαίας και του ποταμού Πηνειού. Κι όταν ο Απόλλωνας χλεύασε τα όπλα του Έρωτα, ο οποίος την έπεφτε στον Παρνασσό, ο ζαβολιάρης θεός τέντωσε το τόξο του κι έριξε μια σαΐτα στον Απόλλωνα για να ερωτευθεί τη νύμφη, κι άλλη μια στη Δάφνη για να φύγει τρέχοντας απ' το θεό. Κι εδώ αρχίζει το κυνήγι. Η Δάφνη μπροστά κι ο Απόλλων από κοντά. Κι η εμμονή της κόρης με την παρθενία την έκανε να τρέχει πιο γρήγορα κι απ' τον ερωτοχτυπημένο θεό. Ώσπου η κόρη επικαλείται τη μάνα γη και τον πατέρα ποταμό και μεταμορφώνεται στο ομώνυμο φυτό (σε άλλες εκδοχές άνοιξε η γη και την κατάπιε κι ύστερα φύτρωσε η δάφνη). </span><br />
<span class="Apple-style-span" style="font-size: 16px;"><br />
</span><br />
<span class="Apple-style-span" style="font-size: 16px;">Απαρηγόρητος ο Απόλλων μένει με το κοτσάνι στο χέρι. Αφού δεν μπόρεσε να βιάσει την κοπέλα όμως, θα βάλει χέρι στο φυτό. Το αγκαλιάζει, το φιλά, και ακόμα και το ξύλο προσπαθεί να αποφύγει τον παθιασμένο θεό. Αφού δεν μπορείς να είσαι γυναίκα μου, λέει στη Δάφνη ο θεός, θα είσαι το δέντρο μου. Εσύ θα στολίζεις τη λύρα μου, εσύ θα στολίζεις και το ρωμαϊκό θρίαμβο. </span><br />
<span class="Apple-style-span" style="font-size: 16px;"><br />
</span><br />
<span class="Apple-style-span" style="font-size: 16px;">Ποίηση και πολιτική επομένως συμβολίζει η Δάφνη. Θεός της ποίησης και θεός της προφητείας ο Απόλλων έπεσε διάνα στις προβλέψεις του (όντως η δάφνη στόλιζε το ρωμαϊκό θρίαμβο). Μαντείο των Δελφών δεν ίδρυσε στον Οβίδιο, αλλά την προφητεία του την είπε. Και μάλιστα για τη Ρώμη. Τι κι αν ο Ηρόδοτος (1.90) αποκαλεί το δελφικό Απόλλωνα θεό των Ελλήνων, αυτός τώρα είναι ο ήρωας ενός ρωμαϊκού έπους. Άλλωστε ήταν και προστάτης θεός του αυτοκράτορα Αυγούστου ο Απόλλων. Κι έτσι ο Οβίδιος στερεί τη δάφνη από τους Πυθικούς αγώνες και τη μεταφέρει στο ρωμαϊκό θρίαμβο. Ο ελληνικός μύθος μεταφράζεται, μεταμορφώνεται, μεταφέρεται, και παρελαύνει ως λάφυρο στον ποιητικό και πολιτικό θρίαμβο του ρωμαίου ποιητή.</span><br />
<span class="Apple-style-span" style="font-size: 16px;"><br />
</span><br />
<div style="text-align: left;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: 16px;">Αν η ιστορία αυτή, ανάμεσα σε άλλα, δεν συμβολίζει την ποιητική λαφυραγώγηση της υπόδουλης Ελλάδας από την κραταιά ρομφαία της ρωμαϊκής αυτοκρατορίας, τότε δεν ξέρω τι συμβολίζει. Και σίγουρα μας λέει πολλά για το ακανθώδες ζήτημα της σχέσης του Οβίδιου με τις ελληνικές πηγές του. </span></div><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjnsdsJaTj_Io7BeHC-eDNefL00lvoQgAMVclRA_t1fQK7qDa-26Crv5T4DrUoKp1PFYTW-ZLYOWEJ1O4BkEv1mvombVD4_d-3omVO6Rvx6e6rC-RT7jETOK5KP_pHGwkVx1UMhNUjBbuQ/s1600/waterhouse_apollo_and_daphne.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" height="400" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjnsdsJaTj_Io7BeHC-eDNefL00lvoQgAMVclRA_t1fQK7qDa-26Crv5T4DrUoKp1PFYTW-ZLYOWEJ1O4BkEv1mvombVD4_d-3omVO6Rvx6e6rC-RT7jETOK5KP_pHGwkVx1UMhNUjBbuQ/s400/waterhouse_apollo_and_daphne.jpg" width="306" /></a></div><div style="text-align: left;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: 16px;"><br />
</span></div><div style="text-align: left;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: 16px;">Η Δάφνη λοιπόν ξεριζώνεται από τις κοιλάδες του Πηνειού και μεταφέρεται στη Ρώμη. Το σαφές γεωγραφικό πλαίσιο αλλά και η τολμηρή ρήξη του Οβίδιου με την παράδοση κάνουν τη μετάβαση αυτή να έχει μια ιδιαίτερα ιμπεριαλιστική και βίαιη χροιά. Ο βιαστής απέτυχε μόνο επιφανειακά. Η αναγραμματική σχέση </span><span class="Apple-style-span" style="font-size: 16px;">Amor-</span><span class="Apple-style-span" style="font-size: 16px;">Roma αναδεικνύεται καθώς ο ερωτευμένος Απόλλων χωρίς πολλά πολλά δρέπει την κόρη της Γαίας και του Πηνειού από τη Θεσσαλία, την πατρική της γη, και την στέλνει απότομα στη Ρώμη, σε ένα ταξίδι στον τόπο και το χρόνο. </span></div><div style="text-align: left;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: 16px;"><br />
</span></div><div style="text-align: left;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: 16px;">Η γεωγραφική αυτή μετάβαση, από τη Θεσσαλία στη Ρώμη, και μάλιστα από τα κατατόπια του δελφικού μαντείου στην αιώνια πόλη κάθε άλλο παρά τυχαία είναι. Οι Δελφοί θεωρούνταν ως ο ομφαλός της γης και η αντιπαραβολή με τη Ρώμη, το νέο κέντρο του κόσμου, προβάλλει έμμεσα την πόλωση των δύο αντίπαλων πόλεων σε οικουμενικό επίπεδο. Στην εποχή του Οβίδιου άλλωστε, ο γεωγράφος Στράβωνας, ο κόσμος του οποίου περιστρέφεται γύρω από τη Ρώμη, απορρίπτει την αντίληψη ότι οι Δελφοί είναι το κέντρο του κόσμου (βλ. <i>Γεωγρ. </i>9.3.6) και την ίδια γραμμή ακολουθεί ο Βάρρων (<i>De lingua latina </i>7.17). Το νέο κέντρο του κόσμου είναι η Ρώμη (βλ. Βιτρούβιος, <i>De architectura </i>6.1.10-11), μια πόλη (urbs) και ένας κόσμος (orbis) μαζί. </span></div><div style="text-align: left;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: 16px;"><br />
</span></div><div style="text-align: left;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: 16px;">Αυτό που θέλω να πω είναι ότι η ιστορία του Απόλλωνα και της Δάφνης συμβολίζει την οικειοποίηση της ελληνικής ποίησης από τους Ρωμαίους και την υποταγή της στη ρωμαϊκή αυτοκρατορία. Μια τέτοια οικειοποίηση δεν καταδεικνύει μόνο τη συνέχεια, αλλά και την αποκοπή από το παρελθόν. Για πολλά χρόνια η φιλολογική έρευνα χρησιμοποιούσε λατινικά κείμενα, όπως οι κωμωδίες του Πλαύτου, απλώς για να ανασυνθέσει τα χαμένα αριστουργήματα του Μενάνδρου. Κι ο Οβίδιος άλλωστε έχει χρησιμοποιηθεί για να ανιχνευθούν χαμένα ελληνιστικά πρότυπα. Νομίζω όμως ότι οι μεθοδολογίες αυτές καρκινοβατούν. Πέρα από τη φιλολογία, της οποίας η επίδραση είναι ούτως ή άλλως περιορισμένη, παρόμοιες αντιλήψεις συναντάμε κι ευρύτερα. Ψάχνουμε την αρχή των πάντων για να βγάλουμε νόημα, συγχέοντας τη συγχρονική με τη διαχρονική διάσταση των πραγμάτων. <span class="Apple-style-span" style="font-size: 16px;"></span></span></div><div style="text-align: left;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: 16px;"><br />
</span></div><div style="text-align: left;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: 16px;">Τα παραδείγματα πολλά, αλλά θα δώσω δύο, γιατί ήδη έχω γράψει πολλά. Πάμε στα θρησκευτικά. Πολλοί λένε, και έχουν δίκαιο, ότι τα Χριστούγεννα είναι απλώς αντιγραφή από τα ρωμαϊκά Σατουρνάλια ή ότι η βασιλόπιτα δεν είναι καθόλου βασιλόπιτα, αλλά η πίτα του ρωμαίου θεού Ιανού, που είχε ένα τυχερό φλουρί το οποίο κάποιος το πετύχαινε την πρώτη Ιανουαρίου. Τύποι σαν τα καινούργια φρούτα της εκκλησίας των αθέων ή (ακόμα χειρότερα) οι δωδεκαθεϊστές βρίσκουν τη χαρά τους με κάτι τέτοια. Ο Χριστιανισμός δεν έχει τίποτα το ιδιαίτερο ή το πρωτότυπο, λένε. Απλώς αντιγράφει άλλες θρησκείες. Μια τέτοια προσέγγιση όμως πέφτει έξω. Και πέφτει έξω γιατί εδώ δε μιλάμε απλώς για αντιγραφή αλλά για πλήρη κατάκτηση και οικειοποίηση στοιχείων μιας θρησκείας που πνέει τα λοίσθια από μια νέα ανερχόμενη θρησκεία της ύστερης αρχαιότητας. Τείνω να συμφωνήσω εδώ πιο πολύ (σπάνιο πράμα για μένα) με τους πατέρες της εκκλησίας που έλεγαν ότι η Ρώμη προετοίμασε το έδαφος για να κυριαρχήσει ο Χριστιανισμός στον τότε γνωστό κόσμο. Μπορεί τα θεολογικά τους επιχειρήματα να μην πείθουν πολλούς, αλλά μια τέτοια περιγραφή είναι αρκετά ακριβής. Η νέα θρησκεία εκμεταλλεύτηκε στο έπακρο το καθεστώς που δημιούργησε η ρωμαϊκή αυτοκρατορία κι έχτισε ένα νέο κόσμο πάνω σε παλιά θεμέλια. Γιατί άλλο πράμα η δουλική αντιγραφή των παλαιών κι άλλο η υποδούλωση του παρελθόντος.</span></div><div style="text-align: left;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: 16px;"><br />
</span></div><div style="text-align: left;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: 16px;">Το δεύτερο παράδειγμα ίσως πιο διασκεδαστικό. Όταν άνοιξαν τα McDonalds στην Αγία Πετρούπολη, έγιναν το στέκι των Ρώσων διανοούμενων. Φανταστείτε τους άξεστους και παχύσαρκους πελάτες στο Bronx και την επιβλητική ρωσική διανόηση να συχνάζουν ακριβώς στο ίδιο μαγαζί. Γιατί το McDonalds στο Bronx και στην Αγία Πετρούπολη ήταν ουσιαστικά το ίδιο μαγαζί. Μόνο που τα δεδομένα αλλάζουν αμέσως όταν τα τοποθετήσουμε σε διαφορετικό πλαίσιο, όπως η Δάφνη των Δελφών μεταμορφώνεται όταν μεταφέρεται στη Ρώμη.</span></div><span class="Apple-style-span" style="font-size: 16px;"><br />
</span><br />
<span class="Apple-style-span" style="font-size: 16px;"><br />
</span><br />
<span class="Apple-style-span" style="font-size: 16px;"><br />
</span><br />
<span class="Apple-style-span" style="font-size: 16px;"> </span></div><br />
<br />
</div>saetigerhttp://www.blogger.com/profile/04852162285888948386noreply@blogger.com2tag:blogger.com,1999:blog-4383223569562270273.post-48816327256280399432011-06-04T03:16:00.000-07:002011-06-05T04:31:47.844-07:00Graecia capta<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">Γνωστός καθηγητής γνωστού αμερικανικού πανεπιστημίου ρωτούσε ψαρωτικά μεταπτυχιακούς φοιτητές στην τελική τους εξέταση ποια είναι η διαφορά ανάμεσα στην Αρχαία Ελληνική και τη Λατινική Λογοτεχνία. Έχοντας εντρυφήσει στην άγρυπνη ψηλάφηση λεπτομερειών, μια τέτοια γενική ερώτηση έπεφτε ως κεραυνός εν αιθρία στους εξεταζόμενους και οι περισσότεροι απαντούσαν με ένα έντρομο βλέμμα κι ένα ορθάνοιχτο πλην βωβό στόμα. Ώσπου μια μέρα ένας φοιτητής, λάτρης του Πινδάρου, απάντησε ότι η Λατινική Λογοτεχνία είναι η αχνή σκιά της Ελληνικής. Επακολούθησαν άναρθρες κραυγές και ρίψη αντικειμένων από τον καθηγητή, ο οποίος, ειρήσθω εν παρόδω, έβγαζε το ψωμί του κι έφαγε τη ζωή του σπουδάζοντας τους ρωμαίους κλασικούς.<br />
<br />
Χωρίς το άγχος της προφορικής εξέτασης αλλά αραχτός στον καναπέ μου, θα προσπαθήσω να απαντήσω στην παραπάνω ερώτηση. Η διαφορά, νομίζω, είναι ότι η Λατινική Λογοτεχνία, αλλά όχι μόνο η λογοτεχνία αλλά γενικότερα η ρωμαϊκή τέχνη και ο πολιτισμός, αποτελούν συνειδητή "μετάφραση" και "οικειοποίηση" της Ελληνικής. Αυτό δεν έκανε απαραίτητα τους Ρωμαίους να αισθάνονται υποδεέστεροι των Ελλήνων, αλλά μάλλον τους έδινε ένα αίσθημα απόλυτης κατάκτησης όχι μόνο της ελληνικής γης αλλά και του ελληνικού πνεύματος. Αντίστοιχη περίπτωση συνειδητής οικειοποίησης δεν παρατηρείται στην Αρχαία Ελληνική Λογοτεχνία, ό,τι κι αν λέγεται για τις επιρροές εξ ανατολών του Ομήρου, του Ησιόδου και του Πλάτωνα. Αυτοί που πιστεύουν ότι λέω το ίδιο πάνω κάτω με τον φοιτητή (τον λάτρη του Πινδάρου) αλλά με σάλτσα, ας περιμένουν λίγο.<br />
<br />
Κι εδώ φαντάζομαι κολλάει και ο locus classicus μιας τέτοιας συζήτησης, τα λατινικά στιχάκια που κάθε πέρφανος Νεοέλληνας γνωρίζει. Αναφέρομαι φυσικά στον Οράτιο που μας λέει ότι η κατακτημένη Ελλάδα κατάκτησε τον αγροίκο νικητή και εισήγαγε τις τέχνες στο αγροτικό Λάτιο (Graecia capta ferum victorem cepit et artis/ intulit agresti Latio. Epist. II 1. 156-7). Στη συνέχεια ο Οράτιος μας δίνει μια τυπική λίστα, όπου μαθαίνουμε ότι το ελληνικό έπος εξευγένισε το τραχύ επικό μέτρο των Ρωμαίων, όλη η ρωμαϊκή τραγωδία εξαρτάται από το Σοφοκλή και τον Αισχύλο κτλ κτλ. Η ερώτηση είναι: Μπορούμε να τον εμπιστευτούμε;<br />
<br />
Ας δούμε ένα άλλο, λιγότερο γνωστό φαντάζομαι, χωρίο του Οράτιου. Στους <i>Sermones </i>1.4.1-7 ο ρωμαίος ποιητής μας λέει ότι η σάτιρα του Λουκίλιου (ο οποίος θεωρείται ο πατήρ του σατιρικού λογοτεχνικού είδους) "εξαρτάται εξ ολοκλήρου" (omnis pendet Lucilius, <i>Serm. </i>1.4.6) από την αρχαία κωμωδία του Εύπολι, του Κρατίνου και του Αριστοφάνη. Απλά, ρε παιδιά, λέει ο Οράτιος, ο Λουκίλιος άλλαξε το μέτρο και τίποτε άλλο. Σημειώνω ότι οι <i>Sermones </i>είναι σάτιρες κι έτσι ο Οράτιος σχολιάζει όχι μόνο το λογοτεχνικό χρέος του Λουκίλιου αλλά και το δικό του.<br />
<br />
Εδώ όμως το πράμα αρχίζει να βρομάει. Καλά με το έπος και την τραγωδία, αλλά είναι δυνατόν να πάρουμε στα σοβαρά ότι το κατεξοχήν ρωμαϊκό λογοτεχνικό είδος, η σάτιρα, αντίστοιχο της οποίας δεν υπάρχει στην Ελληνική Λογοτεχνία, είναι απλώς copy paste από τον Εύπολι και τον Αριστοφάνη; Κι άντε ας πούμε ότι γενικά υπάρχουν ομοιότητες κι επιρροές, να λέμε τώρα ότι και στη σάτιρα οι Ρωμαίοι αντέγραφαν εξ ολοκλήρου τους αρχαίους ημών πάει πολύ. Satura tota nostra est ("η σάτιρα είναι εξ ολοκλήρου δικιά μας") αναφωνεί ο Κοϊντιλιανός και δε νομίζω ότι μπορεί κάποιος να τον αμφισβητήσει στα σοβαρά.<br />
<br />
Κι ο Οράτιος όμως ήταν σοβαρός ποιητής. Τι παίζει επομένως; Αυτό που παίζει είναι ότι ο Οράτιος συνειδητά κατασκευάζει το παρελθόν και το συνδέει με το ρωμαϊκό παρόν. Δεν είναι ο Αριστοφάνης που επηρεάζει τη σάτιρα, είναι ο Οράτιος αυτός που προβάλλει τη Ρώμη στην Αρχαία Αθήνα. Δεν επηρεάζει δηλαδή ο πομπός τον δέκτη, αλλά ο δέκτης τον πομπό. Η ρητορική της Λατινικής Λογοτεχνίας απαιτούσε την αναμέτρηση με το αθάνατο Αρχαίο Ελληνικό πνεύμα. Ακόμη κι όταν αυτή αντικειμενικά δεν ήταν εφικτή, όπως στην περίπτωση της σάτιρας, θα πρέπει ο ρωμαίος ποιητής να την εφεύρει.<br />
<br />
Η μετάφραση της Ελληνικής Λογοτεχνίας στα Λατινικά όχι μόνο δεν δηλώνει την κατωτερότητα των Ρωμαίων, αλλά τονίζει την κατάκτηση ενός πνεύματος και μιας ιστορίας από μια αυτοκρατορική δύναμη που διατείνεται ότι ελέγχει το παρελθόν, το παρόν και το μέλλον. Ας δούμε ένα άλλο παράδειγμα από τον Οράτιο, όπου η ελληνική αμφορά πλάθεται και μεταμορφώνεται στο λατινικό urceus:<br />
<br />
................................ amphora coepit<br />
institui: currente rota cur urceus exit?<br />
<br />
Ως αμφορά ξεκίνησε να πλάθεται: γιατί με τον τροχό να τρέχει βγήκε κούπα; <br />
<i>Ars Poetica </i>21-22<br />
<br />
Μη σας ξεγελά η κεραμική, η συζήτηση είναι περί ποιήσεως (<i>Ars Poetica</i>) και το θέμα μας η μετάφραση από τα Ελληνικά στα Λατινικά. Η ελληνική αμφορά μεταμορφώνεται γλωσσικά στο ρωμαϊκό εργαστήρι και γίνεται urceus. Το πλάσιμο αυτό συντελείται εντυπωσιακά και σε ηχητικό επίπεδο καθώς περιστρέφεται (ή "αμφιφέρεται" εξ ου και αμφορά) ο στίχος (versus) του Οράτιου: CURrente rota CUR URCeus exit. Η μετάφραση όμως από τα Ελληνικά στα Λατινικά είναι ουσιαστικά μια μεταμόρφωση. Παλιότεροι φιλόλογοι επεσήμαναν ότι το urceus είναι άλλο κεραμικό από την αμφορά. Εδώ όμως δεν υπάρχει αναντιστοιχία, αλλά συνειδητή οικειοποίηση. Στο εργαστήρι του ρωμαίου ποιητή, η ελληνική λέξη και το ελληνικό σκεύος αλλοιώνονται, μεταμορφώνονται και εισάγονται σε ένα αμιγώς ρωμαϊκό πλαίσιο. Δεν είναι η ελληνική τέχνη αυτή που πλάθει τη ρωμαϊκή. Το αντίθετο. Ο Ρωμαίος παίζει με τα ελληνικά πρότυπα σαν αυτά να ήτανε πηλός. Κι αυτό απέχει παρασάγγας από το στερεότυπο των Ρωμαίων που αντέγραφαν τους Έλληνες. Ακόμη κι αυτό το στερεότυπο άλλωστε είναι συνειδητό κατασκεύασμα-πλάσιμο των Ρωμαίων.<br />
<br />
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhQkMIh1aM-OOfnETGvQLM7qcVDRH9qIYMbSRr-f8J3oYqKCLLG7SMCdAhKVaCA1M56WnazttJPYRERp0BUzoe8Jv5K11mvpZBbX1ORaZ-SZSp8U2tUFRCnBnuGh4EZ_SrmtaX_0hiiBmE/s1600/Amphora_50g_Full.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhQkMIh1aM-OOfnETGvQLM7qcVDRH9qIYMbSRr-f8J3oYqKCLLG7SMCdAhKVaCA1M56WnazttJPYRERp0BUzoe8Jv5K11mvpZBbX1ORaZ-SZSp8U2tUFRCnBnuGh4EZ_SrmtaX_0hiiBmE/s1600/Amphora_50g_Full.jpg" /></a></div><br />
Πολύ Οράτιος έπεσε και ήθελα να πω κι άλλα. Το κόβω εδώ όμως, αλλά θα συνεχίσω με τον Οβίδιο και τη μετάφραση-μεταμόρφωση της Δάφνης. Το ρήμα transferre, αυτό το ρήμα που μπορεί να σημαίνει την (για κάποιους) ταπεινή και δουλική διαδικασία της μετάφρασης, ήταν ουσιαστικά το ρήμα που περιέγραφε τη μεταφορά των λαφύρων των υπόδουλων λαών στο ρωμαϊκό θρίαμβο. Περισσότερα όμως προσεχώς.</div>saetigerhttp://www.blogger.com/profile/04852162285888948386noreply@blogger.com9tag:blogger.com,1999:blog-4383223569562270273.post-28072384011822359122011-04-11T08:37:00.000-07:002011-04-11T10:28:21.167-07:00Το γένος του κόκορα(<i>Προσοχή: Τα πρόσωπα και τα γεγονότα της παρακάτω ιστορίας είναι πραγματικά. Οποιαδήποτε σχέση με χαρακτήρες και αφηγήσεις μυθιστορημάτων και άλλα λογοτεχνικά και μη ψεύδη είναι τυχαία)</i><div><i><br /></i></div><div><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal;">Πριν από λίγα χρόνια, βρέθηκα σε μια ξεχασμένη γωνιά της υφηλίου να διδάσκω τις <i>Νεφέλες </i>του Αριστοφάνη</span></i><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; ">-για λόγους που είναι αρκετά περίπλοκοι για να τους αναλύσω- </span></i><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal;">σε πρωτοετείς αμερικανούς φοιτητές. Το μάθημα δεν είχε σκοπό να διδάξει Αρχαία Ελληνικά στους φοιτητές (όλα τα κείμενα άλλωστε ήταν από μετάφραση), απλώς να τους μάθει να προσεγγίζουν κριτικά ένα κείμενο και να γράφουν με ακρίβεια και σαφήνεια τις σκέψεις τους. Διόλου ευκαταφρόνητος στόχος.</span></i></div><div><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal;"><br /></span></i></div><div><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal;">Οι </span></i><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i>Νεφέλες, </i>σκέφτηκα, θα έχουν πλάκα. Ως μια από τις αρχαιότερες διακωμωδήσεις του ακαδημαϊκού λόγου και της προφεσόρικης πόζας θα δημιουργήσουν ένα ωραίο παράλληλο ανάμεσα στο μάθημα το δικό μου και τις αεροβασίες του Σωκράτη. Αφού ζήτησα από τους φοιτητές να διαβάσουν την κωμωδία σε δυο μέρες από την πολύ πετυχημένη μετάφραση του Henderson, η συζήτηση στο μάθημα στράφηκε στο διάλογο του Στρεψιάδη με το Σωκράτη. Ο γέρος καταφεύγει στο φροντιστήριο του φιλοσόφου για να γλιτώσει από τα χρέη. Με τα σοφίσματα που θα τον διδάξει ο Σωκράτης, περιμένει να πείσει αυτούς που χρωστάει ότι δεν τους χρωστάει. Ενώ θέλει πάνω κάτω να εγγραφεί στο MBA (και με αυτόν τον αναχρονισμό κερδίζω προς στιγμή το ενδιαφέρον κάποιων φοιτητών που χασμουριόνταν), σύντομα καταλαβαίνει ότι ο οδηγός σπουδών απαιτεί να μάθει πρώτα γεωμετρία, αστρονομία, γλωσσολογία και άλλα περίεργα. Ο Σωκράτης ξεκαθαρίζει ότι άλλα πρέπει να μάθει πρώτα:</span></i></div><div><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><br /></span></i></div><div><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; ">ΣΩΚΡΑΤΗΣ</span></i></div><div><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; ">ἀλλ᾽ ἕτερα δεῖ σε πρότερα τούτου μανθάνειν,</span></i></div><div><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; ">τῶν τετραπόδων ἅττ᾽ ἐστιν ὀρθῶς ἄρρενα.</span></i></div><div><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; ">ΣΤΡΕΨΙΑΔΗΣ</span></i></div><div>ἀλλ᾽ οἶδ᾽ ἔγωγε τἄρρεν᾽, εἰ μὴ μαίνομαι·</div><div>κριός, τράγος, ταῦρος, κύων, ἀλεκτρυών.</div><div><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; ">ΣΩΚΡΑΤΗΣ</span></i></div><div><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; ">ὁρᾷς ἃ πάσχεις; τήν δὲ θήλειαν καλεῖς</span></i></div><div><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; ">ἀλεκτρυόνα κατὰ ταὐτὸ και τὸν ἄρρενα.</span></i></div><div><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; ">ΣΤΡΕΨΙΑΔΗΣ</span></i></span></i></div><div><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; ">πῶς δὴ, φέρε; </span></i></span></i></div><div><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; ">ΣΩΚΡΑΤΗΣ</span></i></span></i></span></i></div><div><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; ">πῶς; ἀλεκτρυών κἀλεκτρυών.</span></i></span></i></span></i></div><div><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; ">ΣΤΡΕΨΙΑΔΗΣ</span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></div><div><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; ">νὴ τὸν Ποσειδῶ. νῦν δὲ πῶς με χρὴ καλεῖν; </span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></div><div><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; ">ΣΩΚΡΑΤΗΣ</span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></div><div><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; ">ἀλεκτρύαιναν, τὸν δ᾽ ἕτερον ἀλέκτορα.</span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></div><div><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i>Νεφέλες<span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "> 659-666</span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></div><div><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><br /></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></div><div><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; ">ΣΩΚΡΑΤΗΣ</span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></div><div>Όμως άλλα πρέπει να μάθεις πριν απ' αυτό,</div><div>ποια απ' τα τετράποδα είναι ορθώς αρσενικά.</div><div><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; ">ΣΤΡΕΨΙΑΔΗΣ</span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></div><div><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; ">Όμως σίγουρα ξέρω τα αρσενικά, εκτός αν έχω χάσει το μυαλό μου</span></i></span></i></span></i></span></i></span></i>·</div><div>κριός, τράγος, ταύρος, σκύλος, κόκορας.</div><div><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; ">ΣΩΚΡΑΤΗΣ</span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></div><div><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; ">Βλέπεις τι παθαίνεις; Το θηλυκό καλείς </span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></div><div><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; ">κόκορα και το αρσενικό το ίδιο.</span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></div><div><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; ">ΣΤΡΕΨΙΑΔΗΣ</span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></div><div><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; ">Πώς δηλαδή; Εξήγησέ μου.</span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></div><div><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; ">ΣΩΚΡΑΤΗΣ</span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></div><div>Πώς; Κόκορας και κόκορας.</div><div><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; ">ΣΤΡΕΨΙΑΔΗΣ</span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></div><div><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; ">Μα τον Ποσειδώνα. Τώρα πώς πρέπει να τους αποκαλώ;</span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></div><div><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; ">ΣΩΚΡΑΤΗΣ</span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></div><div><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; ">Πετεινή και τον άλλο πετεινό.</span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></div><div><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><br /></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></div><div><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; ">Οι φοιτητές κοιτούν το κείμενο με σκυμμένο το κεφάλι. Τουλάχιστον αυτοί που δεν παίζουν με το κινητό τους. Αισθάνομαι ότι είναι σα να έχουν πέσει πάνω σ' ένα τοίχο. Και εδώ που τα λέμε δεν τους αδικώ. Το αστείο του παραπάνω διαλόγου έχει να κάνει εν μέρει με την παρεξήγηση ανάμεσα στο γραμματικό γένος και το βιολογικό φύλο. Και σε μια γλώσσα, όπως τα Αγγλικά, που δεν έχει γραμματικά γένη, άντε τώρα να εξηγήσεις τι γίνεται χωρίς να γίνεις βαρετός.</span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></div><div><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><br /></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></div><div><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; ">Χωρίς να εξηγήσω τίποτα όμως απευθύνω στο ακροατήριο μια πολύ απλή ερώτηση: Πού είναι το αστείο στον παραπάνω διάλογο; Μην ξεχνάτε ότι ο Αριστοφάνης έγραψε κωμωδίες!</span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></div><div><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><br /></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></div><div><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; ">Ευτυχώς, πάντα υπάρχουν οι ομιλητικοί για να σε σώσουν από την άβολη σιωπή. Η Χάνα σηκώνει το χέρι. Ο Αριστοφάνης, λέει, σατιρίζει κυρίως τον Πρόδικο και τον Πρωταγόρα, που προσπάθησαν να αλλάξουν τα γραμματικά γένη κάποιων λέξεων ώστε η γλώσσα να αντιστοιχεί καλύτερα στην πραγματικότητα. Έτσι, καταλήγει όμορφα και ωραία η διαβασμένη φοιτήτρια, ο Αριστοτέλης μας λέει ότι ο Πρόδικος επέκρινε τον Όμηρο γιατί έκανε την οργή του Αχιλλέα γένους θηλυκού. Κάτι που ταιριάζει στο αρσενικό μεγαλείο ενός Αχιλλέα δεν μπορεί να είναι απλώς μια θηλυκή μῆνις. Πετάει και την ελληνική λέξη στο τέλος κι έτσι τρομοκρατεί πλήρως τους υπολοίπους. Τώρα μερικοί σκύβουν και κάτω από τα τραπέζια. Άντε να δούμε τώρα πώς θα τους κάνω να μιλήσουνε.</span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></div><div><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><br /></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></div><div><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; ">Πολύ ωραία όλα αυτά, Χάνα, λέω. Το ιστορικό γίγνεσθαι είναι απαραίτητο για να κατανοήσουμε τα αστεία του Αριστοφάνη. Ουσιαστικά, χάνουμε πολλά από τα αστεία του επειδή αγνοούμε πολλά πρόσωπα και καταστάσεις της τότε επικαιρότητας. Νομίζω όμως ότι το αστείο του παραπάνω διαλόγου μπορούμε να το καταλάβουμε χωρίς να έχουμε ιδέα για το ποιος είναι ο Πρόδικος και ο Πρωταγόρας. Γι᾽ αυτό νομίζω όλοι μπορούν να συμμετέχουν. Λοιπόν, άλλες ιδέες. Ποιο είναι το αστείο στην παραπάνω σκηνή;</span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></div><div><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><br /></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></div><div><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; ">Σιωπή. Εδώ να σημειώσω ότι ήδη η διδακτική μου μέθοδος έχει υποπέσει σε ένα σφάλμα. Έχω δώσει την εντύπωση ότι περιμένω μία και μοναδική απάντηση και όχι μια πληθώρα διαφορετικών και απρόσμενων απόψεων. Και αυτό συνήθως δεν αρέσει στους φοιτητές. Όπως και να ᾽χει επιμένω να ακούσω τι έχουν να πουν.</span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></div><div><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><br /></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></div><div><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; ">Αντ᾽ αυτού πάλι σιωπή. Εστιάστε, λέω, στον κατάλογο των τετραπόδων που δίνει ο Στρεψιάδης. Βλέπετε κάτι περίεργο; Ρωτάω και περιμένω. Οι φοιτητές εξετάζουν τα ζώα (</span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i>κριός, τράγος, ταύρος, σκύλος, κόκορας) και στη συνέχεια με κοιτούν με το βλέμμα της βαλσαμωμένης κουκουβάγιας. Η δε τακτική μου πάει απ᾽ το κακό στο χειρότερο. Πλέον είναι σα να τους έχω βάλει ένα δυσεπίλυτο γρίφο. Μοιάζω σαν μια αριστοφανική καρικατούρα της μαιευτικής του Σωκράτη.</div><div><br /></div><div>Προσπαθώ να τους βοηθήσω περισσότερο. Τι είδους ζώα ζητάει ο Σωκράτης να του πει ο Στρεψιάδης; Αρσενικά, λέει κάποιος δειλά. Σωστά. Αρσενικά και τι άλλο; Τετράποδα, λέει κάποιος άλλος. Μπράβο. Είναι, ρε παιδιά, όλα τα ζώα που λέει ο Στρεψιάδης τετράποδα; Και εδώ λύνεται το μυστήριο. Ο κόκορας ακούγονται φωνές από παντού. Φυσικά, ο κόκορας δεν είναι τετράποδο. Και αυτό είναι το αστείο.</div><div><br /></div><div>Τώρα που έχουν ξυπνήσει όλοι, προσπαθώ να κάνω τη λύση του αινίγματος αφετηρία της συζήτησης και όχι το τέλος της. Ο Νικ λέει ότι η κωμωδία σατιρίζει το πόσο κοντόφθαλμος και σχολαστικός είναι ο Σωκράτης. Η Κάρα λέει για τους ακαδημαϊκούς που βλέπουν το δέντρο και χάνουν το δάσος. Η συζήτηση έχει πάρει μπρος. Και η Χάνα χρησιμοποιεί την πολυμάθειά της τώρα για να συμβάλει στη συζήτηση. Είναι σύνηθες, λέει, η τελευταία λέξη των αριστοφανικών καταλόγων να είναι άσχετη με το υπόλοιπο σύνολο και γι' αυτό κωμική. Παραθέτει παραδείγματα από τους <i>Αχαρνής </i>και τους<i> Όρνιθες </i>και αρχίζει να πέφτει και γέλιο στο μάθημα. </div><div><br /></div><div>Και τι έχετε να πείτε, τους λέω, που διαβάσατε τον παραπάνω διάλογο σαν τους ακαδημαϊκούς που βλέπουν το δέντρο και χάνουν το δάσος; Από εσάς περιμένουμε να αλλάξουν τα πράματα. Ρητορική ερώτηση και ψιλοηθικολογικό επιμύθιο (μην ξεχνάτε, είμαστε στην Αμερική! ). Τέλος του μαθήματος.</div><div><br /></div><div>Το βράδυ πριν πάω για ύπνο σκέφτομαι ότι δεν θυμάμαι να έχω διαβάσει κανένα σχόλιο για τον κόκορα και τα τετράποδα στην παραπάνω σκηνή. Δεν μπορεί, αυτό μάλλον οφείλεται στην άγνοιά μου. Κι έτσι παίρνω από περιέργεια το έγκυρο και έγκριτο υπόμνημα του Sir K. J. Dover. Μάλιστα, η έκδοση που έχω στη βιβλιοθήκη μου φέρει και την ιδιόχειρο υπογραφή του. Όχι επειδή το έδωσε σε μένα προσωπικά, αλλά επειδή το χάρισε σε ένα γνωστό μου που το είχε ήδη αγοράσει κι αυτός το έδωσε σε μένα. Επί του θέματος όμως. Τι λέει άραγε αυτός ο κολοσσός της φιλολογίας; Φυσικά και το οξύ πνεύμα του έπιασε την ανακολουθία:</div><div><br /></div><div>... a male fowl...is not τετράπους but is naturally thought of in the same context. It is possible that in actual Attic usage, despite its etymology, τετράπους included domestic fowls; but <i>DGE </i>181. iii. 7 f. (Crete V) differentiates between 'quadruped' and 'bird' as items of property.</div><div><br /></div><div>Το σχόλιο του Sir Kenneth Dover με κούφανε. Μας λέει δηλαδή ότι είναι πιθανό στα τετράποδα, στην καθομιλουμένη, να συμπεριλαμβάνονταν τα πουλερικά. Δεν δίνει όμως απολύτως κανένα παράδειγμα για μια τέτοια χρήση. Αντίθετα, δίνει παράδειγμα που αποδεικνύει ακριβώς το αντίθετο. Πριν βέβαια οι αναγνώστες νομίσουν ότι στο στρατό έχασα τελείως το μυαλό μου, σπεύδω να τονίσω ότι η ακρίβεια, η πολυμάθεια και η οξύνοια του Dover είναι εμφανή στο παραπάνω σχόλιο. Όπως εμφανές είναι το ότι αν και εντόπισε το κωμικό παράδοξο του αριστοφανικού καταλόγου έβαλε τα δυνατά του να σκοτώσει το χιούμορ της σκηνής.</div><div><br /></div><div>Αν μου ξαναλάχει να διδάξω τις <i>Νεφέλες </i>πάντως, σίγουρα θα περιλάβω και το σχόλιο του Dover στο μάθημα. Ο Sir είδε και το δέντρο και το δάσος, αλλά προτίμησε τελικά να εστιάσει στο δέντρο. </div><div><br /></div><div><br /></div><div><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><br /></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></div><div><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><i><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal; "><br /></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></span></i></div><div><div><i><br /></i></div><div><i> </i></div></div>saetigerhttp://www.blogger.com/profile/04852162285888948386noreply@blogger.com5tag:blogger.com,1999:blog-4383223569562270273.post-83058238124138702142010-08-04T11:00:00.000-07:002010-08-04T11:05:37.316-07:00Θητεία<a onblur="try {parent.deselectBloggerImageGracefully();} catch(e) {}" href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhbmacU-43pZbQ8BBD_4T6RaZpSPui8S82-BLrWJ58Lpc8OrDX8v0k7XK_NtfknGZttSJR9iJcMilF4Fu8QP4wOBqOnPp0JO2y1xd5MKlMeGC4Re1ElTgpCqozbzElgqtHVmK_gh46oABc/s1600/soldier-silhouette.gif"><img style="display:block; margin:0px auto 10px; text-align:center;cursor:pointer; cursor:hand;width: 170px; height: 320px;" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhbmacU-43pZbQ8BBD_4T6RaZpSPui8S82-BLrWJ58Lpc8OrDX8v0k7XK_NtfknGZttSJR9iJcMilF4Fu8QP4wOBqOnPp0JO2y1xd5MKlMeGC4Re1ElTgpCqozbzElgqtHVmK_gh46oABc/s320/soldier-silhouette.gif" border="0" alt="" id="BLOGGER_PHOTO_ID_5501616754792652514" /></a>turpe senex miles<br /><div>"Άσχημο πράμα ο γέρος στρατιώτης"<div>Οβίδιος<br /><br /><div>Η φωνή αυτού του blog θα σωπάσει όσο θα υπηρετεί τη μαμά πατρίδα.</div></div></div>saetigerhttp://www.blogger.com/profile/04852162285888948386noreply@blogger.com4tag:blogger.com,1999:blog-4383223569562270273.post-90522583938134143732010-05-18T11:10:00.001-07:002010-05-18T13:03:35.887-07:00Η σιωπή των αχαμνών<a onblur="try {parent.deselectBloggerImageGracefully();} catch(e) {}" href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjPnC4cDar7uVyaI0brnTUSlM5tZuWNE4rNAGlhoGHeOCO-_ISXMJimbLgFyTUax1GD1qBrRYQXMJhEvFZ6BgKQNbBcHXtMWwGTVfzsqxGLL48YwKX-HjZkbMZJqP8YPbN7D976wpZRbt4/s1600/capt_photo_1274108014982-2-0.jpg"><img style="display: block; margin: 0px auto 10px; text-align: center; cursor: pointer; width: 213px; height: 289px;" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjPnC4cDar7uVyaI0brnTUSlM5tZuWNE4rNAGlhoGHeOCO-_ISXMJimbLgFyTUax1GD1qBrRYQXMJhEvFZ6BgKQNbBcHXtMWwGTVfzsqxGLL48YwKX-HjZkbMZJqP8YPbN7D976wpZRbt4/s320/capt_photo_1274108014982-2-0.jpg" alt="" id="BLOGGER_PHOTO_ID_5472697345773914322" border="0" /></a><br />Η τελευταία ανάρτηση ήταν πρωταπριλιά και κινδυνεύω να θεωρηθώ ότι γράφω σ' αυτό το blog για πλάκα. Ακόμη χειρότερα, καθώς τις δύσκολες τούτες μέρες πολλοί λόγιοι και σοφοί έχουν επιλέξει τη γλαφυρή σιωπή από την αδολεσχή φλυαρία κατά των κακών κειμένων της ημεδαπής και πάσης της υφηλίου, κινδυνεύω να θεωρηθώ κι εγώ ότι προβάρω την πόζα του ενεού διανοούμενου. Κάθε άλλο μάλιστα. Για να διαψεύσω τέτοιες τυχόν αιτιάσεις, γράφω για να μη θεωρηθεί ότι σιωπώ επίτηδες. Βουβή φωνή βοώντος δεν βγάζει κανένα νόημα.<br /><br />Ο κ. Καστανίδης άλλωστε είπε ότι ούτε οι βιομήχανοι ούτε οι διανοούμενοι πρέπει να μιλούν γιατί είναι διαπλεκόμενοι και κορύφωσε τη βαρυσήμαντη κορόνα του με τη λαϊκή σοφία "χόρτασε η ψείρα και βγήκε στο γιλέκο". Ως άνθρωπος που κατατρέχει στην αστείρευτη πηγή της λαϊκής μούσας έρχεται εμμέσως πλην σαφώς σε αντίθεση με τους διανοούμενους που κατακεραύνωσε και του δίνω άριστα για τη ρητορική του. Το πώς οι βιομήχανοι βρέθηκαν στο ίδιο καζάνι με τους διανοούμενους και ποιοι είναι αυτοί οι διανοούμενοι δεν μας επιτρέπουν τα λεγόμενα του υπουργού να το γνωρίσουμε με βεβαιότητα. Μπορούμε να είμαστε κάπως πιο σίγουροι όμως για το ότι η πληθώρα των ελλήνων διανοούμενων και επιχειρηματιών κατοικεί στο εξωτερικό κι έτσι ο κ. Καστανίδης μπορεί να κοιμάται ήσυχος.<br /><br />Πίσω στους διανοούμενους που σιωπούν όμως. Πρόσφατα ο νικητής του λογοτεχνικού βραβείου του περιοδικού "Διαβάζω" στην κατηγορία δοκίμιο, Γιάννης Κιουρτσάκης, αρνήθηκε να παραλάβει το βραβείο του λόγω των δύσκολων ημερών και δυσαρέστησε το Μένη Κουμανταρέα με την απουσία του. Κι ενώ στο Λύκειο μάς βάζανε να προβληματιστούμε για τη σιωπή των πνευματικών ανθρώπων, δε μας είπαν ποτέ ότι μερικοί από αυτούς καλύτερα να μασάν παρά να μιλάν. Σε περιόδους κρίσης, αποδεικνύουν εύκολα όχι μόνο ότι βρίσκονται μακριά από την πραγματικότητα αλλά και μακριά από τον κόσμο του πνεύματος.<br /><br />Πρόσφατα ο διάσημος γάλλος σκηνοθέτης Jean-Luc Godard (βλ. φωτογραφία) αρνήθηκε να παραβρεθεί στις Κάννες, καθώς το όνομα της παραθαλάσσιας τούτης πόλης δεν παραπέμπει πλέον στη σφαγή των Ρωμαίων από τους Καρχηδόνιους, αλλά στο φεστιβάλ κινηματογράφου, με τις Φεράρι, τις Πόρσε, τις σαμπάνιες, το χαβιάρι, και τις καλλίγραμμες καλλονές που επιδεικνύουν τα ηλιοκαμένα κάλλη τους κάτω από τα πανάκριβα φορέματά τους. Δεν πάω, λέει ο Godard, τη στιγμή που η Ελλάδα καίγεται και ο κόσμος χτενίζεται. Τι σχέση έχει τώρα το φεστιβάλ κινηματογράφου με το δημοσιονομικό χάλι της Ελλάδας εναπόκειται στη φαντασία μας να το βρούμε. Σε περίπτωση όμως που δεν καταλάβαμε καλά τους λόγους για τους οποίους ο Jean-Luc θα απουσιάσει από τα πάρτι στη γαλλική Ριβιέρα, μας υπενθυμίζει ότι όλος ο κόσμος χρωστάει στην Ελλάδα, που έδωσε το Σοφοκλή, τον Περικλή, τη Δημοκρατία και τον Αριστοτέλη σε όλη την ανθρωπότητα. Υποθέτω ότι ο Γάλλος δεν παρακολουθεί το παρόν blog, στο οποίο κατά καιρούς προσπάθησα να επισημάνω ότι η συνέχεια του αρχαίου ελληνικού με το νέο ελληνικό κόσμο είναι μάλλον σχηματική παρά γραμμική. Επειδή ο Σοφοκλής έγραψε την Αντιγόνη, λέει ο Godard, ο κόσμος πρέπει να πλερώσει τα χρέη της Ελλάδας.<br /><br />Όσοι έχουν διαβάσει το Hollywood του Bukowski, θα θυμηθούν την επιβλητική παρουσία του Godard στο μυθιστόρημα και τη σκιαγράφησή του ως εκκεντρικής διάνοιας, του οποίου η χρόνια σιωπή διαταράσσεται από παραληρηματικές εκρήξεις. Οι υπόλοιποι θα διαπιστώσουν ότι οι δηλώσεις του προβλήθηκαν θετικά στα ελληνικά μέσα αποδεικνύοντας ότι η κολακεία αποβλακώνει τους δέκτες της (κάτι που άλλωστε μας δίδαξε ο Μένανδρος και γι' αυτό μας χρωστά πνευματικά δικαιώματα αιώνων όλο το ευρωπαϊκό θέατρο).<br /><br />Στο ίδιο μήκος κύματος, διαβάζω στην "Καθημερινή" άρθρο του κ. Ηλία Μαγκίνη με τίτλο <a href="http://news.kathimerini.gr/4dcgi/_w_articles_columns_2_18/05/2010_401357">Η Αρετή των Ελλήνων</a> το οποίο ασκεί κριτική σε ένα άρθρο του αμερικανού ιστορικού Victor Davis Hanson. Ο τελευταίος, σύμφωνα με τον κ. Μαγκίνη, προσπαθεί να αναλύσει το σύγχρονο Έλληνα με όρους Πελοποννησιακού πολέμου και μπερδεύει το τρυφηλό και παρηκμασμένο life style του Νεοέλληνα με τη σκληροτράχηλη και ακμάζουσα ρώμη των αρχαίων Αθηναίων, Σπαρτιατών, και Μακεδόνων. Το άρθρο του κ. Μαγκίνη δεν πιάνει πολλά πουλιά από άποψη δομής. Ξενικά επαινώντας τα βιβλία του Hanson, από τα οποία έχω διαβάσει μόνο το "Ποιος σκότωσε τον Όμηρο", το οποίο μου φάνηκε πατάτα. Στη συνέχεια, αναφέρει ότι ο ιστορικός που μας κολακεύει είναι σεσημασμένο γεράκι της Ουάσιγκτον που υποστήριξε τον Μπους. Πουθενά, απορεί ο κ. Μαγκίνης, δεν επισημάνθηκε αυτό. Το τι σχέση έχει ότι ο Hanson υποστηρίζει τον πόλεμο εναντίον του Ιράκ και του Ιράν με το άρθρο του για την Ελλάδα παραμένει ανεξακρίβωτo. Παρόλες αυτές τις "τρύπες", διάβασα με συμπάθεια το άρθρο του κ. Μαγκίνη, καθώς στηλιτεύει την ανούσια κολακεία ξένων διανοούμενων σε μια στιγμή που μόνο τέτοιες αερολογίες δε μας χρειάζονται.<br /><br />Έμεινα όμως με ανοιχτό το στόμα όταν πήγα και διάβασα το άρθρο του Hanson στη <a href="http://online.wsj.com/article/SB10001424052748703674704575234300190414066.html">Wall Street Journal</a>. Ο Hanson όχι μόνο δεν ερμηνεύει χονδροειδώς, όπως μας λέει ο κ. Μαγκίνης, τον σύγχρονο Έλληνα με όρους 5ου αιώνα π.Χ., αλλά δεν είναι καν κολακευτικός για την Ελλάδα. Ο Davis θεωρεί τη χώρα μας ήδη χρεοκοπημένη, τονίζει ότι τα σφυροδρέπανα που έζωσαν την Ακρόπολη λίγο πριν από την έναρξη της τουριστικής περιόδους δεν ήταν και ό,τι καλύτερο. Προσπαθεί να εξηγήσει, λαμβάνοντας υπόψη του όλο το άνυσμα της ελληνικής ιστορίας, γιατί ένας λαός τόσο δημιουργικός και ικανός καταλήγει σε άλογη οργή και βία που οξύνουν προβλήματα τα οποία οι ίδιοι οι Έλληνες δημιούργησαν.<br /><br />Στην τελευταία παράγραφο ο Hanson λέει ότι οι Έλληνες πέρασαν δύσκολες στιγμές στην ιστορία τους (π.χ. τραγική κατάληξη της "Μεγάλης Ιδέας", Β' Παγκόσμιος Πόλεμος, Εμφύλιος) και παρόλα αυτά επιβίωσαν. Έτσι ίσως υπάρχει ελπίδα να επιβιώσουμε ύστερα κι από αυτή τη φουρτούνα. Εδώ φαντάζομαι εστίασε την προσοχή του ο κ. Μαγκίνης. Πριν από το καταληκτικό του ευχολόγιο όμως, ο Hanson λέει πολύ ρεαλιστικά ότι δεδομένου του χρέους και των δομικών δεινών της χώρας μας δύσκολα μπορεί να υποστηρίξει κανείς ότι η χώρα θα συνεχίσει την πορεία της ως σύγχρονο Ευρωπαϊκό κράτος. Το μόνο που μας μένει, είναι να δούμε τα χειρότερα του παρελθόντος και να ελπίζουμε για το μέλλον.<br /><br />Μπορεί ο κ. Μαγκίνης να θεωρεί το άρθρο αυτό κολακεία, αλλά εμένα μου φαίνεται ότι ο Hanson ούτε λίγο ούτε πολύ λέει ότι ο πνιγμένος πιάνεται από τα μαλλιά του. Αν έχει δίκιο, η ιστορία θα το αποδείξει.saetigerhttp://www.blogger.com/profile/04852162285888948386noreply@blogger.com3tag:blogger.com,1999:blog-4383223569562270273.post-46000675326995932282010-04-01T17:03:00.000-07:002010-04-01T19:20:07.732-07:00Ecce Homo<a onblur="try {parent.deselectBloggerImageGracefully();} catch(e) {}" href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhCv4z8rhJnhrhXHquSpzCATooJC9UalzGx786Yv_QlXsR81W4TwboqtVwI6ZahIamD2TeGIvvPGZmL6AtYPWnETIidl_4YqSogR9BR-rnx1Dri-iqcfjPqgX8ka8HY_MgRBiZEQR3R-Ig/s1600/jesus_pilate_.jpg"><img style="display: block; margin: 0px auto 10px; text-align: center; cursor: pointer; width: 320px; height: 246px;" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhCv4z8rhJnhrhXHquSpzCATooJC9UalzGx786Yv_QlXsR81W4TwboqtVwI6ZahIamD2TeGIvvPGZmL6AtYPWnETIidl_4YqSogR9BR-rnx1Dri-iqcfjPqgX8ka8HY_MgRBiZEQR3R-Ig/s320/jesus_pilate_.jpg" alt="" id="BLOGGER_PHOTO_ID_5455359236836061890" border="0" /></a><br /><br />Στην ταινία The Interpreter, ο αμερικανός Tobi Keller ειρωνεύεται το ρόλο που παίζουν οι διερμηνείς στο πολιτικό γίγνεσθαι σε μια προσπάθεια να πικάρει την νοτιοαφρικανή Silvia Broome. Η πρωταγωνίστρια όμως, ακλόνητη από τα καυστικά σχόλια του Αμερικανού, απαντά με βαριά προφορά πλην σε άπταιστα Αγγλικά ότι οι μεγαλύτερες πολιτικές κρίσεις ανακύπτουν λόγω γλωσσικών διαφορών χαμένων στην μετάφραση.<br /><br />Με την παρούσα ανάρτηση θέλω να εξετάσω την πιθανότητα μιας τέτοιας παρεξήγησης στη συνάντηση του Ιησού με τον Πόντιο Πιλάτο. Καταρχήν θέλω να ξεκαθαρίσω ότι η προσέγγισή μου δεν είναι θεολογική, αλλά φιλολογική. Κι αν όσα λέω ίσως φανούν βλάσφημα στους πιστούς που με κατάνυξη ζουν τις άγιες τούτες μέρες, θέλω να τονίσω ότι παραδέχομαι πως για όσα λέω έχω να προσφέρω πολλές εικασίες και ουσιαστικά καμιά απόδειξη. Γι' αυτό όμως άλλωστε υπάρχουν τα blogs, για να γράφει ο καθένας το κοντό του και το μακρύ του. Όπως και να 'χει όμως, θα πρέπει να αποδεχτούμε ότι η ιστορία του μάταιου τούτου κόσμου θα ήταν πολύ διαφορετική αν ο Πόντιος Πιλάτος αρνιόταν να επισφραγίσει τη θανατική καταδίκη το Ιησού.<br /><br />Για να καταλάβουμε πλήρως όλες τις διαστάσεις της συνάντησης του Ιησού με τον Πιλάτο θα πρέπει πρώτα να ρωτήσουμε σε ποια γλώσσα συνεννοήθηκαν. Τα Ευαγγέλια είναι βέβαια στα Ελληνικά, αλλά αυτό επ' ουδενί δε σημαίνει ότι ο Ιησούς και ο Πιλάτος μίλησαν Ελληνικά. Η γλώσσα των Ευαγγελίων ήταν καθαρά επιλογή marketing. Όπως σήμερα αν κάποιος θέλει να γράψει κάτι που θα έχει διεθνή απήχηση γράφει Αγγλικά, έτσι και οι Ευαγγελιστές επέλεξαν την lingua franca της εποχής, τα Ελληνικά και μάλιστα την Κοινή και όχι τη λόγια διάλεκτο των αττικιστών. Οι Καθολικοί αδελφοί μας το είχαν ψυλλιαστεί και γι' αυτό (όπως και για κάποιους άλλους λόγους) αγνόησαν επί αιώνες την "αυθεντική" ελληνική εκδοχή των ευαγγελίων. Ήταν ο Έρασμος, ο Λούθηρος και η Μεταρρύθμιση που αποκατέστησαν πανηγυρικά τη μελέτη των Eλληνικών.<br /><br />Για να μην τα πολυλογώ έχουμε τρεις επιλογές για τη συνομιλία Πιλάτου Ιησού: Αραμαϊκά, Λατινικά, και Ελληνικά. Τα Αραμαϊκά νομίζω μπορούμε να τα αποκλείσουμε χωρίς πολλά πολλά, αν και αυτή τη γλώσσα επέλεξε ο λόγιος Mel Gibson για να διαδραματίσει την εν λόγω σκηνή. Παρόλο που η γνώμη του είναι σεβαστή, αμφιβάλλω ότι η επίσημη εξουσία της Ρώμης θα καταδεχόταν να μιλήσει τη γλώσσα των υπηκόων της σε μια επίσημη συνάντηση. Φανταστείτε για παράδειγμα μια συνάντηση ανάμεσα στον αμερικανό στρατηγό στο Ιράκ και έναν ιρακινό κατάδικο. Σε ποια γλώσσα λέτε να γίνει η συνομιλία; Η πιθανότητα να υπήρχαν διερμηνείς δεν αποκλείεται, αλλά κάτι τέτοιο δεν φαίνεται πουθενά στα Ευαγγέλια και ούτως ή άλλως δεν επηρεάζει πολύ αυτό που θέλω να πω.<br /><br />Μας μένουν τα Ελληνικά και τα Λατινικά. Και οι δύο γλώσσες είναι πιθανές, αλλά αν είχα να επιλέξω μία, θα έλεγα χωρίς δεύτερη σκέψη ότι ο ρωμαίος έπαρχος μίλησε Λατινικά, παρόλο που πρέπει να θεωρήσουμε δεδομένο ότι ήξερε Ελληνικά. Και τι αλλάζει όμως με αυτή τη γλωσσική μετατροπή θα μου πείτε;<br /><br />Ας εστιάσουμε στο κρίσιμο σημείο, όπου ο Πιλάτος αλλάζει γραμμή και αποφασίζει να δώσει το πράσινο φως για την καταδίκη του Ιησού. Η λέξη κλειδί είναι η λέξη "βασιλεύς". Ο Ιησούς κατηγορείται επειδή απεκάλεσε εαυτόν υιό Θεού και βασιλέα των Ιουδαίων. Η λέξη "βασιλεύς" είναι παντελώς αθώα στα Ελληνικά. Ιδιαίτερα στα ελληνιστικά χρόνια, τα οποία προηγούνται της ρωμαϊκής αυτοκρατορίας, οι ελληνιστικοί βασιλείς έχαιραν μεγάλων τιμών και η λέξη είχε μόνο θετικές συνδηλώσεις. Το ακριβώς αντίθετο συμβαίνει με τη λέξη rex. Οι βασιλείς ανακαλούσαν τα δεινά της ρωμαϊκής ιστορίας, την τυραννική καταπίεση των Ρωμαίων από την ετρουσκική δυναστεία. Είναι χαρακτηριστικό ότι κάθε χρόνο στις 24 Φεβρουαρίου, όπως γνωρίζουμε από τον Βάρρωνα και τον Οβίδιο, οι Ρωμαίοι γιόρταζαν πανηγυρικά το διωγμό των βασιλέων, το λεγόμενο regifugium. Για να το μεταφράσουμε στη δική μας πραγματικότητα, το regifugium ήταν κάτι σαν τη γιορτή του Πολυτεχνείου και η λέξη rex ήταν όσο άσχημη η λέξη δικτάτορας για τους Νεοέλληνες. Αν κάποιος ήθελε να χρησιμοποιήσει τη λέξη rex με ουδέτερη σημασία, έπρεπε να δώσει εξηγήσεις και αυτό ακριβώς κάνει ο Σαλλούστιος στον πρόλογο του <span style="font-style: italic;">Bellum Catilinae </span>(Igitur initio reges- nam in terris nomen imperi id primum fuit-... "Επομένως στην αρχή οι βασιλείς- γιατί αυτό ήταν αρχικά το όνομα της εξουσίας-...").<br /><br />Είναι ενδεικτικό ότι αφού ο Ιούλιος Καίσαρας κατέλυσε την res publica δεν τόλμησε να αναγορεύσει εαυτόν βασιλέα, αλλά κράτησε τον στρατιωτικό τίτλο imperator, που αρχικά δεν σήμαινε αυτοκράτορας, αλλά απλώς στρατηγός. Ο Οκταβιανός Αύγουστος και ο Τιβέριος, ο οποίος είναι ο αυτοκράτορας και αφεντικό του Πιλάτου, θεώρησαν εαυτούς θεούς, αλλά ουδέποτε τόλμησαν να θεωρήσουν εαυτούς βασιλείς. Είναι ειρωνικό ότι η λέξη rex αποκτά στα Λατινικά θετικές συνδηλώσεις μόνο μετά την καθιέρωση του Χριστιανισμού και αναφέρεται ακριβώς στο βασίλειο του Ιησού.<br /><br />Η ψευδής χλαμύδα επομένως και το ακάνθινο στεφάνι χλευάζουν όχι μόνο την βασιλεία του Ιησού αλλά και την βασιλεία καθαυτήν, και οι Ρωμαίοι στρατιώτες πρόθυμα προσβάλλουν τόσο τον Ιησού όσο και το θεσμό. Ο Πιλάτος όμως παίζει με ευαίσθητους όρους και οι αρχιερείς το ξέρουν αυτό πολύ καλά. Αν φανταστούμε τα λόγια των Ιουδαίων "πᾶς ὁ βασιλέα ἑαυτὸν ποιῶν ἀντιλέγει τῷ Καίσαρι" και "Οὐκ ἔχομεν βασιλέα εἰ μὴ Καίσαρα῾" (Κατὰ Ιωάννην 19) η βαρύτητα που δίνεται σε ένα καθεστώς που ήταν μαύρο πανί για τους Ρωμαίους αλλάζει αυτόματα τις ισορροπίες. Η λέξη rex απομονώνεται από την ιουδαϊκή ιστορία και αντιπαραβάλλεται ευθέως με το ρωμαϊκό πολιτικό σύστημα. Και κάπου εκεί ο Πιλάτος νίπτει τας χείρας του. Η καταδίκη του Ιησού αναγράφεται στο σταυρό του Εβραϊστί, Ρωμαϊστί, Ελληνιστί. Ως βασιλεύς των Ιουδαίων είναι εχθρός της Ρώμης.<br /><br />Το πρόβλημα επικοινωνίας και οι λεπτές διαφορές συνδηλώσεων ανάμεσα στις γλώσσες δεν σταματά εδώ. Στη συνάντησης του Ιησού με τον Πιλάτο, ο Ιησούς κατ᾽επανάληψη σιωπά και δεν απαντά στον Πιλάτο. Το ὁ δὲ Ἰησοὺς οὐδὲν ἀπεκρίθη διαδέχεται το ὁ δὲ Ἰησοὺς ἐσιώπα και πάει λέγοντας. Γιατί όμως ο Ιησούς δεν απαντά στον Πιλάτο; Αν ήταν πρόθυμος και εύγλωττος στις απαντήσεις του στον Καϊάφα, γιατί είναι σαφώς πιο λακωνικός με το ρωμαίο έπαρχο, ο οποίος έχει τον τελευταίο λόγο; Πολλές εξηγήσεις έχουν προταθεί (τα βασανιστήρια ας πούμε σίγουρα θα έπαιξαν κάποιο ρόλο). Ίσως όμως θα πρέπει να λάβουμε υπόψη μας τη γλωσσομάθεια του Ιησού. Ως υιός του Θεού σίγουρα ήξερε όλες τις γλώσσες, ως άνθρωπος όμως τα Ευαγγέλια μου δίνουν την εντύπωση ότι μάλλον δυσκολεύεται να καταλάβει και να εκφραστεί σε μια γλώσσα που δεν είναι η μητρική του. Δεν σας είπα ότι θα οργιάσουν οι εικασίες σ᾽αυτή την ανάρτηση; Ιδού λοιπόν ο άνθρωπος.<br /><br />Καλές γιορτές και καλή Ανάσταση σε όλους.saetigerhttp://www.blogger.com/profile/04852162285888948386noreply@blogger.com4tag:blogger.com,1999:blog-4383223569562270273.post-32313489353073177652010-02-27T14:55:00.000-08:002010-02-27T21:16:59.124-08:00Η ακαταμάχητη γοητεία των κακών<a onblur="try {parent.deselectBloggerImageGracefully();} catch(e) {}" href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhx_JbISZLRTTrA48-EQjyrfUKsICyjJq03k0nJ8P9bnPPSnG3P780QTCLSos_AppZjcJoY9LZTvGeCTA-SRj_nQ6bkYYlvpBhBAkk2lgf_JoSLvjac2M-sQoz1jkm37IcytBIBgg4n9CE/s1600-h/img008.jpg"><img style="display: block; margin: 0px auto 10px; text-align: center; cursor: pointer; width: 309px; height: 320px;" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhx_JbISZLRTTrA48-EQjyrfUKsICyjJq03k0nJ8P9bnPPSnG3P780QTCLSos_AppZjcJoY9LZTvGeCTA-SRj_nQ6bkYYlvpBhBAkk2lgf_JoSLvjac2M-sQoz1jkm37IcytBIBgg4n9CE/s320/img008.jpg" alt="" id="BLOGGER_PHOTO_ID_5443079561383043682" border="0" /></a><br />Ανέκαθεν οι "κακοί" των διαφόρων ιστοριών και ταινιών μού φαίνονταν πολύ πιο ενδιαφέροντες από τους βασικούς και "καλούς" ήρωες. Η συμπάθειά μου νομίζω είχε με κάνει με την κατάφωρη αδικία εις βάρος του. Η τυραννική κυριαρχία του συγγραφέα τούς αφαιρούσε κάθε ελπίδα να θριαμβεύσουν στο τέλος, οι προσπάθειές τους, όσο επιτήδειες και δαιμόνιες, ήταν καταδικασμένες να αποτύχουν. Τον τελικό λόγο τον είχε μια πένα που μοιραία στο τέλος θα υπέγραφε την καταδίκη τους.<br /><br />Όταν ως φοιτητής είχα πρωτοδιαβάσει την <span style="font-style: italic;">Αινειάδα, </span>η ακαταμάχητη γοητεία της Διδώς και της ατίθασης Αμαζόνας Καμίλλας είχε επισκιάσει πλήρως τον Αινεία και τους υπόλοιπους ήρωες. Μου πήρε καιρό να καταλάβω ότι μέρος της γοητείας αυτών των γυναικών ήταν ότι ανήκαν στο αντίπαλο στρατόπεδο. Ήταν οι δυο ηρωίδες που ουσιαστικά προσπάθησαν να εμποδίσουν τον ανδροκρατούμενο κόσμο ενός έπους που περιγράφει τα θεμέλια της ρωμαϊκής αυτοκρατορίας. Και ο τρόπος που οι γενναίες αυτές γυναίκες πέφτουν στην <span style="font-style: italic;">Αινειάδα </span>είναι καθόλα άνανδρος και γι' αυτό φυσικά ευθύνονται οι ρωμαίοι εθνοπατέρες. Μακράν όμως ο αγαπημένος μου χαρακτήρας από την <span style="font-style: italic;">Αινειάδα </span>είναι η Ερινύα Αλληκτώ. Καθώς η Ήρα την καλεί από τα ερεβώδη σκοτάδια της κολάσεως για να κυλήσει στο αίμα Τρώες και Ιταλούς προκαλώντας πόλεμο, η μεθοδικότητα και η αποτελεσματικότητα με την οποία δουλεύει η Ερινύα με την αιμόφυρτη οφιοεδή κόμη και τα κατάμαυρα φτερά είναι το αγαπημένο μου επεισόδιο από την <span style="font-style: italic;">Αινειάδα. </span><br /><br />Όσον αφορά το ελληνικό έπος, ο αγαπημένος μου κακός είναι ο τερατόμορφος Τυφωέας από τη <span style="font-style: italic;">Θεογονία </span>του Ησιόδου. Η Τυφωνομαχία είναι η τελευταία πρόκληση που αντιμετωπίζει ο Δίας πριν καθιερώσει εις τους αιώνας την κυριαρχία του. Εντελώς απρόσμενα, η Γαία γεννά ένα τρομερό τέρας το οποίο επιτίθεται στο κατεστημένο των ολύμπιων θεών. Η ορθολογική ερμηνεία της Τυφωνομαχίας μας λέει ότι ο Δίας, ως θεός των καιρικών φαινομένων, υποτάσσει με τον κεραυνό του τους άναρχους ανέμους του τέρατος. Η λέξη τυφώνας άλλωστε προέρχεται από τον Τυφωέα, το αβυσσαλέο αυτό τέρας που επαναστατεί με τους χαώδεις ανεμοστρόβιλούς του και συγκρούεται με τις πύρινες βροντές του Διός.<br /><br />Όμως η μετεωρολογική ερμηνεία του Ησιόδου, η οποία ήταν δημοφιλής ήδη στην αρχαιότητα, δεν με ενδιαφέρει ιδιαίτερα εδώ πέρα. Οι αφηγηματικές δυναμικές της <span style="font-style: italic;">Θεογονίας </span>νομίζω έχουν μεγαλύτερο ενδιαφέρον. Και αυτό γιατί ο Ησίοδος δημιουργεί μία αντίστιξη ανάμεσα στο άναρχο τέρας και στις αρμονικές Μούσες. Ο ποιητής περιγράφει τον χθόνιο δαίμονα με τα εκατό κεφάλια φιδιών ως εξής:<br /><br />φωναὶ δ' ἐν πάσῃσιν ἔσαν δεινῇς κεφαλῇσι,<br />παντοίην ὄπ' ἰεῖσαι ἀθέσφατον· ἄλλοτε μὲν γὰρ<br />φθέγγονθ' ὥς τε θεοῖσι συνιέμεν, ἄλλοτε δ' αὖτε<br />ταύρου ἐριβρύχεω μένος ἀσχέτου ὄσσαν ἀγαύρου,<br />ἄλλοτε δ' αὖτε λέοντος ἀναιδέα θυμὸν ἔχοντος,<br />ἄλλοτε δ' αὖ σκυλάκεσσιν ἐοικότα, θαύματ' ἀκοῦσαι,<br />ἄλλοτε δ' αὖ ῥοίζεσχ', ὑπὸ δ' ἤχεεν οὔρεα μακρά.<br /><span style="font-style: italic;">Θεογονία </span>829-35<br /><br />"Απ' όλα τα τρομερά του κεφάλια φωνές αντηχούσαν, φωνές κάθε είδους, ακατάληπτες. Άλλοτε σαν τους θεούς μιλούσε, άλλοτε πάλι σαν ταύρος μούγκριζε, περήφανος, άγριος και αχαλίνωτος, άλλοτε βρυχόταν σαν λιοντάρι γεμάτο θράσος, άλλοτε- θαυμαστό να το ακούσεις- οι φωνές του ακούγονταν σαν το γάβγισμα κουταβιών, ή στριγκλές τσιρίδες αντηχούσαν στα ψηλά βουνά."<br /><br />Ο Τυφωέας απειλεί να βυθίσει τη βασιλεία του Διός σε ένα ηχητικό χάος. Με την απείθαρχη κακοφωνία τους, οι άναρχες κραυγές του κηρύσσουν μια επανάσταση δυσαρμονίας καθώς ο δαίμονας ωρύεται και βρυχάται λες και είναι Heavy Metal συγκρότημα, που με κραυγές μεγάλων ντεσιμπέλ αντιπαρατίθεται σε οποιαδήποτε καθεστηκυία τάξη. Το άναρχο ηχητικό του πανδαιμόνιο όμως έχει αξιώσεις μουσικής και ποιητικής τέχνης. Και εδώ το πράμα αρχίζει να αποκτά ενδιαφέρον.<br /><br />Με συγκεκριμένες επικές φόρμουλες ο Ησίοδος αντιπαραθέτει τις φωνές του Τυφωέα με τις φωνές των Μουσών. Το τέρας εκσφενδονίζει κάθε λογής φωνές (παντοίην <span style="font-weight: bold;">ὄπ᾽ ἰεῖσαι </span>ἀθέσφατον,<span style="font-style: italic;">Θεογ.</span> 830), σαν τις Μούσες (περικαλλέα <span style="font-weight: bold;">ὄσσαν ἰεῖσαι</span>, <span style="font-style: italic;">Θεογ</span>. 10, ἐρατὴν διὰ στόμα <span style="font-weight: bold;">ὄσσαν ἰεῖσαι, </span><span style="font-style: italic;">Θεογ</span>. 65, ἀγαλλόμεναι <span style="font-weight: bold;">ὀπὶ</span> καλῇ, <span style="font-style: italic;">Θεογ.</span> 68). Οι φωνές του αντηχούν στα ψηλά βουνά (ὑπὸ δ᾽ <span style="font-weight: bold;">ἤχεεν</span> οὔρεα μακρά, <span style="font-style: italic;">Θεογ.</span> 835), όπως ακριβώς οι φωνές των Μουσών αντηχούν στον Όλυμπο (<span style="font-weight: bold;">ἠχεῖ</span> δὲ κάρη νιφόεντος Ὀλύμπου, <span style="font-style: italic;">Θεογ.</span> 42). Το τελευταίο επεισόδιο επομένως της <span style="font-style: italic;">Θεογονίας </span>παραπέμπει σαφώς στην αρχή του ησιόδειου έπους.<br /><br />Το λιγυρό κι αρμονικό τραγούδι των Μουσών βέβαια έχει ένα σκοπό και αυτός είναι να υμνήσει το Δία. Ένας από τους βασικούς λόγους που ο Δίας καθιερώνει το βασίλειό του, σε αντίθεση με τον Ουρανό και τον Κρόνο, είναι ότι έχει στη διάθεσή του εννέα παντοδύναμα όργανα προπαγάνδας, τις Μούσες. Οι κόρες του Δία εγγυώνται το καθεστώς του πατέρα τους με τις ακαταμάχητες φωνές του.<br /><br />Ο Τυφωέας αντίθετα σπάει την μονοσήμαντη αρμονία των Μουσών με την πολυφωνία της κακοφωνίας του. Οι φωνές του ανταγωνίζονται και υπονομεύουν το φιλοβασιλικό τραγούδι των Μουσών. Από αυτή την οπτική γωνία, ο κεραυνός του Δία που κατατροπώνει τον Τυφωέα δεν είναι παρά ένα όργανο λογοκρισίας.<br /><br />Το πράμα όμως δεν σταματά εδώ καθώς η αφηγηματική εστίαση της <span style="font-style: italic;">Θεογονίας </span>επιφυλάσσει την ύστατη ταπείνωση για τον Τυφωέα. Ο Ησίοδος δεν είναι παρά το φερέφωνο των Μουσών. Το τραγούδι του είναι ακριβώς αυτό που του επέβαλαν οι Μούσες όταν τον συνάντησαν στον Ελικώνα. Η πλήρης υποταγή του ποιητή στην ποιητική και πολιτική ατζέντα των Μουσών τονίζεται ιδιαίτερα στο προοίμιο της <span style="font-style: italic;">Θεογονίας</span>. Το ίδιο το όνομα του Ησιόδου (*<span style="font-style: italic;">hesi-wodos</span>) ετυμολογείται από το ἱέναι και αὐδή ("βγάζω φωνή") και έτσι το όνομα του ποιητή εντάσσεται στους επικούς λογότυπους που περιγράφουν τις Μούσες και τον Τυφωέα. Μόνο που σε αντίθεση με τον Τυφωέα, το τραγούδι του αναπαράγει τον γλυκόφωνο ύμνο των Μουσών.<br /><br />Η ήττα του Τυφωέα επισφραγίζεται, καθώς η ηχητική του επανάσταση καταντά ένα μέρος του αρμονικού τραγουδιού των Μουσών, όπως αυτό εκφράζεται μέσα από τον Ησίοδο, τον ποιητή που είναι φερέφωνο όργανο των Μουσών. Γι᾽αυτό το τρομερό αυτό χθόνιο τέρας έχει τη συμπάθειά μου. Γιατί οι άναρχες κραυγές του ακούγονται σ᾽ένα γλυκόφωνο τραγούδι που υμνεί το Δία. Οι Μούσες στο τέλος έχουν το αφηγηματικό μονοπώλιο στη <span style="font-style: italic;">Θεογονία. </span>Κι όποιος έχει τη δύναμη να αφηγείται έχει και τη δύναμη να δημιουργεί αλλά και να παραμορφώνει.saetigerhttp://www.blogger.com/profile/04852162285888948386noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-4383223569562270273.post-20103483651131176692010-02-21T14:25:00.000-08:002010-02-21T21:06:01.532-08:00Το τέλος μιας σχέσης<a onblur="try {parent.deselectBloggerImageGracefully();} catch(e) {}" href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEi_cSmaNkHBhEbsllSk19jlyVz0CWBavarNy3c1fJcCkbDijvngGqrWUJz4W1qAmnJGirjlxBeN7KOKxNeGltdf1SQ4lu4FoMLrnTTKayzxfgLZ9syVsFCAxlbuA37NcQLQKBG1YPsHOKc/s1600-h/catullus-5-sized.jpg"><img style="display: block; margin: 0px auto 10px; text-align: center; cursor: pointer; width: 263px; height: 312px;" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEi_cSmaNkHBhEbsllSk19jlyVz0CWBavarNy3c1fJcCkbDijvngGqrWUJz4W1qAmnJGirjlxBeN7KOKxNeGltdf1SQ4lu4FoMLrnTTKayzxfgLZ9syVsFCAxlbuA37NcQLQKBG1YPsHOKc/s320/catullus-5-sized.jpg" alt="" id="BLOGGER_PHOTO_ID_5440848844038453682" border="0" /></a><br /><br />Κακόμοιρε Κάτουλλε, σταμάτα τις ανοησίες,<br />κι αυτό που βλέπεις ότι χάθηκε χαμένο θεώρησέ το.<br />Άστραφτε κάποτε για σε λαμπρό το φως του ήλιου<br />όταν συχνά επήγαινες όπου η κοπέλα σε οδηγούσε,<br />αυτή που αγάπησες όσο δεν θα αγαπηθεί καμία άλλη.<br />Εκεί πολλά παιχνίδια ηδονικά χαιρόσασταν,<br />που εσύ ήθελες και η κοπέλα δεν τα αρνιόταν,<br />αλήθεια άστραφτε για σε λαμπρό το φως του ήλιου.<br />Τώρα εκείνη άλλο πια δεν θέλει, κι εσύ ανήμπορος αρνήσου,<br />κι ούτε να κηνυγάς ό,τι φεύγει ούτε κακόμοιρος να ζεις,<br />αλλά υπόμεινε με σταθερή φρόνιση, και βάστα γερά.<br />Γεια σου, κοπέλα. Τώρα ο Κάτουλλος βαστά γερά,<br />δεν θα σε ζητά κι ούτε άθελά σου θα σε παρακαλά.<br />Αλλά εσύ θα υποφέρεις, όταν κανείς δεν θα σε ψάχνει.<br />Κακούργα, αλίμονό σου, τι ζωή σου απομένει;<br />Ποιος θα σε βλέπει τώρα; Σε ποιον θα φαίνεσαι ωραία;<br />Ποιον τώρα θα αγαπάς; Ποιανού θα λες ότι είσαι;<br />Ποιον θα φιλάς; Ποιανού χειλάκια θα δαγκώνεις;<br />Όμως εσύ, Κάτουλλε, αποφασισμένος βάστα γερά.<br /><br />Κάτουλλος 8<br /><br />Miser Catulle, desinas ineptire,<br />et quod vides perisse perditum ducas.<br />fulsere quondam candidi tibi soles,<br />cum ventitabas quo puella ducebat,<br />amata nobis quantum amabitur nulla.<br />ibi illa multa tum iocosa fiebant,<br />quae tu volebas nec puella nolebat.<br />fulsere vere candidi tibi soles.<br />nunc iam illa non vult: tu quoque, impotens, noli,<br />nec quae fugit sectare, nec miser vive,<br />sed obstinata mente perfer, obdura.<br />vale, puella, iam Catullus obdurat,<br />nec te requiret nec rogabit invitam.<br />at tu dolebis, cum rogaberis nulla.<br />scelesta, vae te! quae tibi manet vita?<br />quis nunc te adibit? cui videberis bella?<br />quem nunc amabis? cuius esse diceris?<br />quem basiabis? cui labella mordebis?<br />at tu, Catulle, destinatus obdura!<br /><br />Με αυτόν τον τρόπο ο λυρικός ποιητής Κάτουλλος βάζει οριστικό τέλος στη σχέση του με μια κοπέλα που, τουλάχιστον σ᾽αυτό το ποίημα, δεν ονομάζει. Κατά πόσο όμως το τέλος αυτό είναι οριστικό; Όσοι είχαν χρόνο να ξεφυλλίσουν το βιβλιαράκι του Κάτουλλου ξέρουν ότι η αντρίκια αποφασιστικότητα του ποιήματος υπονομεύεται από τις επώδυνες διακυμάνσεις της σχέσης του ποιητή με μια femme fatale, η οποία εμφανίζεται στη συλλογή με το ποιητικό ψευδώνυμο Λεσβία. Όμως αρκεί και μόνο η ανάγνωση του συγκεκριμένου ποιήματος για να καταλάβουμε ότι η στεντόρεια αποφασιστικότητα δεν είναι παρά η επιφάνεια μιας βαθιάς ανικανότητας του ποιητή να θέσει τέρμα στα ερωτικά του παθήματα.<br /><br />Το αν το ποίημα αυτό έχει οποιαδήποτε σχέση με την πραγματική ζωή του Κάτουλλου απασχόλησε παλιότερες γενιές φιλολόγων. Η σύγχυση που προκάλεσε η βιογραφική πλάνη στη λογοτεχνική ερμηνεία ανήκει πλέον στο παρελθόν κι έτσι μπορούμε να διαβάσουμε τον Κάτουλλο απαλλαγμένοι από το βιογραφικό μελό που κληρονομήσαμε από το ρομαντισμό. Το ποίημα αυτό, ας μην ξεχνάμε, δεν το έγραψε ο John Keats, αλλά ένας ποιητής που είχε σημαία του τη φιλοκέρτομο ποιητική των Αλεξανδρινών.<br /><br />Παρόλη την ομολογουμένως συγκλονιστική αμεσότητα ενός ποιήματος που κατορθὠνει να συνδυάσει το πάθος ενός αβίαστου λυρισμού με ένα πεζό λεξιλόγιο καθημερινότητας, πίσω από τα στιχάκια του Κάτουλλου κρύβεται μια πληθώρα λογοτεχνικών μοτίβων. Τα αναγνωστικό κοινό του Κάτουλλου δεν θα δυσκολευόταν να αναγνωρίσει ότι ο ποιητής παρουσιάζει τον εαυτό του ως τον στερεοτυπικό νεαρό εραστή της Νέας Κωμωδίας του Μενάνδρου, του Πλαύτου και του Τερέντιου. Στην αρχή του <span style="font-style: italic;">Ευνούχου </span>του Τερέντιου, για παράδειγμα, ένας απεγνωσμένος νεαρός επιδίδεται σε θλιβερές παλινωδίες για το αν θα πρέπει να εγκαταλείψει την άπιστη εταίρα, στα ερωτικά δίχτυα της οποίας έχει πέσει. Το είδος αυτό του μονόλογου είναι ένα από τα καλύτερα δείγματα της καντάντιας του σχιζοφρενούς εραστή. Ο νεαρός απευθύνεται στον εαυτό του και προσπαθεί να πείσει με τη λογική τα συναισθήματά του. Το αποτέλεσμα μιας τέτοιας μάχης βέβαια είναι συνήθως υπέρ του θυμικού. Η αποφασιστικότητα του νεαρού λιώνει, ως τήκεται κηρός από προσώπου πυρός, με ένα λάγνο βλέμμα της εταίρας.<br /><br />Σε σχέση όμως με τα παραληρήματα των νεαρών της Νέας Κωμωδίας, η φωνή του Κάτουλλου στο παραπάνω ποίημα δεν παραπαίει και δεν παλινωδεί. Τουλάχιστον εκ πρώτης όψεως. Το μόνο που ακούμε είναι ένα βροντερό "Τέρμα". Κι όμως το τέρμα αυτό υπονομεύεται από τη δομή του ποιήματος, η οποία είναι τόσο καλοδουλεμένη που κάνει τους μονολόγους της Νέας Κωμωδίας να φαίνονται ολίγον άξεστοι. Το ποίημα καλύπτει όλο το χρονικό φάσμα. Αρχίζει με το παρελθόν ("..χάθηκε...Άστραφτε...Άστραφτε), στρέφεται στο παρόν ("τώρα..") και επεκτείνεται στο μέλλον ("δεν θα σε ζητά...."). Η πλαισίωση της παρούσας δέσμευσης του Κάτουλλου με το ευτυχισμένο παρελθόν του και την αδυναμία αυτής της ευτυχίας να επαναληφθεί στο μέλλον ήδη τονίζει τη δυσκολία να κρατηθούν οι υποσχέσεις εγκαρτέρησης που ο ποιητής δίνει στον εαυτό του.<br /><br />Η μετάβαση από το παρελθόν στο παρόν είναι καλά μελετημένη, ώστε να δώσει την εντύπωση της απότομης αλλαγής στη σκληρή πραγματικότητα. Ύστερα από τη λαμπρή και γλαφυρή ευτυχία του παρελθόντος ένα απότομο και ανεξήγητο "Τώρα αυτή πια δεν θέλει". Οι στίχοι 2 και 9 είναι σχεδόν ίδιοι, και η λεγόμενη ring composition είναι μία από τις πιο γνωστές μεθόδους τέλους ενός έργου ή μιας ενότητας. Η δε coda "Τώρα αυτή δεν θέλει" εντείνει την οριστικότητα του τέλους. Το τέλος όμως αυτό το έβαλε η κοπέλα, όχι ο ποιητής.<br /><br />Πώς όμως αντιπαρατίθεται η αμετάκλητη άρνηση της κοπέλας με τη σκληρή στάση του ποιητή; Το τελεσίδικο μήνυμα του Κάτουλλου θα ήταν πολύ πιο πειστικό αν το ποίημα τελείωνε στο στίχο 12 "Γεια σου, κοπέλα. Τώρα ο Κάτουλλος βαστά γερά". Τέρμα. Ο αποχαιρετισμός και η ρητή διατύπωση της απόφασης είναι ο καλύτερος τρόπος να τελειώσει το ποίημα. Αν βέβαια το ποίημα ήθελε να δηλώσει την αμετάκλητη αποφασιστικότητα του ποιητή. Το ποίημα όμως φαίνεται να υπονοεί ακριβώς το αντίθετο, ότι ο Κάτουλλος αδυνατεί να εμμείνει στις σκληρές δηλώσεις του. Στις απεγνωσμένες ερωτήσεις του που ξεκινούν από το "Ποιος θα σε βλέπει τώρα;" και κλιμακώνονται με το "Ποιανού τα χειλάκια θα φιλάς;" η απάντηση είναι μία και αναπόφευκτη: "Κάποιου άλλου". Το ότι όλη αυτή η αγωνία για το μέλλον υπονομεύει τις παρούσες δεσμεύσεις του ποιητή είναι φως φανάρι.<br /><br />Εν ολίγοις, ο Κάτουλλος δεν μπορεί να τελειώσει το ποίημά του κι αυτό μας λέει ότι είναι πολύ αμφίβολο ότι μπορεί να τελειώσει τη σχέση του. Αυτή η ανάγνωση μας λέει πολύ λίγα για τη ζωή του ποιητή και πάρα πολλά για την ποιητική του τέχνη. Η κατακλείδα στο στίχο 12 δεν κλείνει το ποίημα, καθώς αμέσως μετά ο ποιητής υποπίπτει σε μια αλυσίδα ανώφελων και ψυχοφθόρων ερωτήσεων. Όταν ακούμε για τρίτη φορά το "Βάστα γερά" ήδη έχουμε χάσει την πίστη μας στην αποφασιστικότητα του ερωτευμένου ποιητή. "Όποιος συχνά λέει σε πολλούς 'δεν αγαπώ', αγαπά" θα γράψει αργότερα ο Οβίδιος. "Όποιος λέει πολλές φορές τέρμα, δεν μπορεί να σταματήσει" λέω εγώ.saetigerhttp://www.blogger.com/profile/04852162285888948386noreply@blogger.com3tag:blogger.com,1999:blog-4383223569562270273.post-38156631950695359672010-01-24T10:23:00.000-08:002010-01-24T11:43:16.594-08:00Το τέλος ενός κύκλου.<a onblur="try {parent.deselectBloggerImageGracefully();} catch(e) {}" href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiQRTNa5xHwsSDHZBWcC1m1M2dx_Octp5ulDB1LBFcII_Sr4CpkaCAgoUWVisMiVUwhg7l9yT04QyUDKIBK23fhVV6WoN41DR40_Hwjom8YP_B8MO7FcNHxWfWPckGkCCYDQMQPJMId8pk/s1600-h/AeneasLucaGiordano.jpg"><img style="display:block; margin:0px auto 10px; text-align:center;cursor:pointer; cursor:hand;width: 320px; height: 239px;" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiQRTNa5xHwsSDHZBWcC1m1M2dx_Octp5ulDB1LBFcII_Sr4CpkaCAgoUWVisMiVUwhg7l9yT04QyUDKIBK23fhVV6WoN41DR40_Hwjom8YP_B8MO7FcNHxWfWPckGkCCYDQMQPJMId8pk/s320/AeneasLucaGiordano.jpg" border="0" alt="" id="BLOGGER_PHOTO_ID_5430394226281483250" /></a><br /><div>Όσοι καλούνται σήμερα να γράψουν την κριτική μιας ταινίας βρίσκονται σε μια ιδιάζουσα θέση, καθώς ενώ έχουν δει την ταινία και θέλουν να την κρίνουν, αποφεύγουν να αποκαλύψουν βασικά στοιχεία της πλοκής της και κυρίως το τέλος της. Μια κριτική που δεν ακολουθεί τον παραπάνω άγραφο κανόνα χαρακτηρίζεται spoiler, μπορεί δηλαδή να καταστρέψει όλη την ουσία που κρύβεται στο να βλέπει κανείς την ταινία χωρίς να ξέρει τι θα γίνει στο τέλος. Η οπτική αυτή είναι τόσο διαδεδομένη στη σύγχρονη λογοτεχνία και στον κινηματογράφο, που είναι δύσκολο ίσως να καταλάβουμε τις αφηγηματικές δυναμικές του αρχαίου έπους και της τραγωδίας, το κοινό των οποίων ήξερε εκ των προτέρων τις βασικές παραμέτρους του μύθου, από την αρχή ως το τέλος. </div><div><br /></div><div>Ας πάρουμε για παράδειγμα το τέλος της <i>Ιλιάδας. </i>Ο Πρίαμος, συνοδευόμενος από τον Ερμή, εισέρχεται στο εχθρικό στρατόπεδο και ικευτεύει τον Αχιλλέα να του επιστρέψει τον νεκρό Έκτορα. Η αμείλιχη οργή του ήρωα κάμπτεται και επιστρέφει το σώμα του Έκτορα στον πατέρα του. Η εντυπωσιακή αυτή συμφιλίωση θεωρήθηκε από κάποιους φιλολόγους ως δείγμα της αισιοδοξίας του Ομήρου. Έχουμε δηλαδή ένα happy ending στην <i>Ιλιάδα </i>και μια θετική νότα ότι οι άνθρωποι μπορούν στο τέλος να αφήσουν κατά μέρος τα άσβεστα πάθη τους και να καταλάβουν ότι μοιράζονται τις ίδιες αγωνίες, λύπες και χαρές αυτού του κόσμου. Με μια μεγαλειώδη κίνηση, ο δολοφόνος του Έκτορα φιλοξενεί τον Πρίαμο, τον βασιλιά που έσκυψε και φίλησε τα χέρια του ανθρώπου που σκότωσε το γιο του.</div><div><br /></div><div>Κατά τη γνώμη μου, όμως, αυτοί που βλέπουν ένα αισιόδοξο τέλος στην <i>Ιλιάδα </i>είναι βαθιά νυχτωμένοι. Το όλο νόημα είναι ότι η συμφιλίωση μεταξύ Αχιλλέα και Πρίαμου είναι προσωρινή και μάταιη. Το επεισόδιο αυτό είναι μεμονωμένο και η ουσία του είναι ότι ανακαλεί όλο το φάσμα του Τρωϊκού κύκλου. Ο πόλεμος θα συνεχιστεί, ένας άλλος γιος του Πρίαμου, ο Πάρις, θα σκοτώσει τον Αχιλλέα και ο γιος του Αχιλλέα, ο Νεοπτόλεμος, θα σκοτώσει τον Πρίαμο. Η όλη συνάντηση του Αχιλλέα και του Πρίαμου είναι σκοτεινή και δυσοίωνη. Μέσα στη νύχτα, η συνοδεία του Ερμή, ο οποίος ήταν ψυχοπομπός, παραλληλίζει την είσοδο του Πριάμου στο στρατόπεδο των Αχαιών με μια κατάβαση στον κάτω κόσμο. Στον κόσμο αυτόν συναντάει τον Αχιλλέα, ο οποίος περιφέρεται σαν ζωντανός νεκρός καθόλη τη διάρκεια του έπους. Αν και ο θάνατος του Αχιλλέα βρίσκεται έξω από το αφηγηματικό πλαίσιο της <i>Ιλιάδας, </i>στο τέλος ο Πρίαμος είναι σα να συναντά ένα φάντασμα. </div><div><br /></div><div>Με δυο λόγια, το τέλος της <i>Ιλιάδας </i>είναι όντως συγκλονιστικό όχι όμως επειδή το έπος κλείνει με μια απρόσμενη συμφιλίωση, αλλά επειδή η προσωρινή αυτή ανακωχή θυμίζει ακόμη πιο έντονα τα φοβερά γεγονότα του πολέμου που θα ακολουθήσουν. Η οργή του Αχιλλέα και το έπος τελείωσε, ο πόλεμος όμως όχι. </div><div><br /></div><div>Στο συνεχή παραλληλισμό της <i>Αινειάδας</i> με την <i>Ιλιάδα </i>στηρίζει ο Βιργίλιος την εντύπωση που κάνει το τέλος του ρωμαίου επικού στους αναγνώστες του. Σε μια μονομαχία που ανακαλεί την μονομαχία Αχιλλέα- Έκτορα, ο Αινείας μπήγει βαθιά το σπαθί του στο στήθος του Τύρνου. Τα μέλη του Τύρνου λύνονται και η ψυχή του πετάει στον Άδη. ΤΕΛΟΣ. </div><div><br /></div><div>Στην <i>Ιλιάδα </i>μετά το θάνατο του Έκτορα ακολουθούν δύο ραψωδίες. Αντίθετα, η <i>Αινειάδα </i>κλείνει με τη βίαιη εκτέλεση του Τύρνου, ο οποίος ικετεύει τον Αινεία να μην τον σκοτώσει. Το τέλος της <i>Αινειάδας </i>είναι τόσο απρόσμενο και απότομο, που στην Αναγέννηση κάποιος έγραψε το 13ο βιβλίο της <i>Αινειάδας, </i>ενώ σύγχρονοι φιλόλογοι απέδωσαν το απότομο τέλος του έπους στο θάνατο του Βιργιλίου. Emendaturus si licuisset δηλαδή: "Aν είχε την ευκαιρία, θα το αναθεωρούσε".</div><div><br /></div><div>Μια τέτοια ανάγνωση όμως είναι μάλλον εκτός τόπου και χρόνου. Το βίαιο τέλος της <i>Αινειάδας </i>όχι μόνο εντείνει τη σκηνή του θανάτου του Τύρνου, αλλά βρίσκεται σε αντίστιξη με τις μεγαλεπήβολες εγγυήσεις του αυτοκράτορα Αυγούστου ότι το καθεστώς του εξασφαλίζει την ειρήνη εις τον αιώνα τον άπαντα. Καθώς η <i>Αινειάδα</i> γράφεται υπό την σκιά της αυγούστειας προπαγάνδας, το τέλος της, το οποίο αφήνει ανοιχτό τον κύκλο της βίας και αρνείται ακόμη και την προσωρινή συμφιλίωση των εχθρών της <i>Ιλιάδας, </i>σίγουρα δεν αποτελεί το καλύτερο εγκώμιο για το καθεστώς του Αυγούστου.</div><div><br /></div><div>Η πιο σαφής ένδειξη όμως ότι το τέλος της <i>Αινειάδας </i>είναι το τέλος που ήθελε ο Βιργίλιος, είναι ότι ο τελευταίος στίχος του έπους παραπέμπει στους πρώτους στίχους που έγραψε ο νεαρός Βιργίλιος:</div><div><br /></div><div>uitaque cum gemitu <b>fugit</b> indignata sub<b> umbras.</b></div><div>και η ψυχή του στενάζοντας φεύγει με αγανάκτηση στις σκιές.</div><div><i>Αινειάδα </i>12.952</div><div><br /></div><div>Στο πρώτο ποίημα των βουκολικών <i>Εκλογών</i>, ο φτωχός Μελίβοιος εξορίζεται από την πατρίδα του (nos patriam <b>fugimus</b>), ενώ ο Τίτυρος απολαμβάνει νωχελικά την σκιά της βουκολικής ευτοπίας του (lentus in <b>umbra</b>). Οι πρώτοι στίχοι που έγραψε ο Βιργίλιος αναφέρονται στη δήμευση των χωραφιών από τον Αύγουστο και στην απόδοσή τους στους στρατιώτες του. Η ειρήνη του Αυγούστου διχάζει τους πολίτες του και η ψυχή του Τύρνου που πετά στις σκιές του κάτω κόσμου μας γυρίζει στην αρχή της ποιητικής καριέρας του Βιργίλιου. Η ιστορία όχι μόνο δεν είναι γραμμική, αλλά είναι ένας κύκλος άσβεστων εμφύλιων εντάσεων, οι οποίες αρχικά μολύνουν το ειδυλιακό σκηνικό της βουκολικής ουτοπίας και τελικά κορυφώνονται στην ανελέητη βία της επικής μάχης. Το τέλος και η αρχή της ποίησης του Βιργίλιου κλείνουν έναν πολιτικά και ποιητικά φορτισμένο κύκλο αίματος, οδηγώντας τον αναγνώστη από την αρχή στο τέλος και πάλι στην αρχή. Και όλα αυτά δύο χιλιάδες χρόνια πριν από το <i>Finnegans Wake </i>του James Joyce. </div><div><br /></div><div> </div>saetigerhttp://www.blogger.com/profile/04852162285888948386noreply@blogger.com1tag:blogger.com,1999:blog-4383223569562270273.post-60457318135212685392009-11-12T15:06:00.000-08:002009-11-12T19:34:25.502-08:00Η επίθεση των Φιλισταίων<a onblur="try {parent.deselectBloggerImageGracefully();} catch(e) {}" href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgdUR4KHmPYc9ET6Ynpq9eIp2KIxmbaOrCNe1KQ8R2eStWbmROSO4empDY9W1oIbNKFi934TEg4zMD7GEppmZKdtgS3oYXDsFaiUC7Gne3YT0a1XwATNRsiazv6DYlU1ZEHzOT8eQMnlx0/s1600-h/helmet.gif"><img style="display:block; margin:0px auto 10px; text-align:center;cursor:pointer; cursor:hand;width: 101px; height: 115px;" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgdUR4KHmPYc9ET6Ynpq9eIp2KIxmbaOrCNe1KQ8R2eStWbmROSO4empDY9W1oIbNKFi934TEg4zMD7GEppmZKdtgS3oYXDsFaiUC7Gne3YT0a1XwATNRsiazv6DYlU1ZEHzOT8eQMnlx0/s320/helmet.gif" border="0" alt="" id="BLOGGER_PHOTO_ID_5403366142051047122" /></a><br /><div><br /></div><div><br /></div>Στις 30 Οκτωβρίου του σωτήριου έτους 2009, ο <a href="http://provost.msu.edu/biography/">Kim Wilcox</a>, πεφωτισμένος provost του Michigan State University, αποφάσισε χωρίς πολλά πολλά να βάλει λουκέτο στο τμήμα κλασικών σπουδών του πανεπιστημίου. Ερωτηθείς αν το πανεπιστήμιο κερδίσει χρήματα από μια τέτοια κίνηση, ο δόκτωρ Wilcox απάντησε σιβυλλικά ότι δεν γνωρίζει εάν και πόσα χρήματα θα εξοικονομηθούν από μια τέτοια κίνηση και αναφέρθηκε αόριστα στην οικονομική κρίση. Αντιδρώντας στην πρωτοβουλία του ακαδημαϊκού αυτού πατέρα, οι καθηγητές των κλασικών σπουδών του MSU <a href="http://www.thepetitionsite.com/1/Save-Classical-Studies-at-MSU">μαζεύουν υπογραφές</a>, ευελπιστώντας ότι έτσι θα γαργαλίσουν τα ευήκοα ώτα των ιθυνόντων. Το αποτέλεσμα μια τέτοιας πρωτοβουλίας είναι αμφίβολο και το μέλλον των κλασικών σπουδών στο ιστορικό αυτό πανεπιστήμιο των Ηνωμένων Πολιτειών αβέβαιο. Ακόμα χειρότερα, ο Σπαρτιάτης, η μασκότ του πανεπιστημίου και το σήμα των αθλητικών του ομάδων (βλ. την εικόνα στην αρχή της ανάρτησης), κινδυνεύει να βρεθεί άστεγος. <div><br /></div><div>Η κίνηση αυτή των διοικούντων το MSU δεν είναι μεμονωμένη, αλλά τυπική της κατάστασης που επικρατεί αυτόν τον καιρό στα αμερικανικά πανεπιστήμια. Από τότε που έσκασε η οικονομική φούσκα, πολλά πανεπιστήμια έχασαν εκατομμύρια δολλάρια και κάποια δισεκατομμύρια. Η λύση στο πρόβλημα; Κλείστε τα τμήματα των κλασικών σπουδών, των ξένων γλωσσών, τις λογοτεχνίες κτλ. Άδικη τιμωρία αν σκεφτεί κανείς ότι την παρούσα κρίση δεν την προκάλεσαν αυτοί που έγραφαν υπομνήματα στο Σίλιο τον Ιταλικό. Τα δε έξοδα των εν λόγω τμημάτων είναι μηδαμινά αν τα συγκρίνουμε με το lifestyle αυτών που ευθύνονται για την παρούσα κατάσταση.</div><div><br /></div><div>Όπως σε κάθε κρίση όμως, υπάρχουν αυτοί που επωφελούνται. Στη συγκεκριμένη κρίση μάλιστα αυτοί που επωφελούνται είναι αυτοί που την προκάλεσαν. Ας πάρουμε το πράμα από την αρχή όμως. Εδώ και καιρό παρατηρείται ένα φαινόμενο το οποίο ονομάζω "ο εκβαρβαρισμός των αμερικανικών πανεπιστημίων". Αρχικά, το πράμα ξεκίνησε ως μια νέα και ιδιάζουσα ισορροπία ανάμεσα σ' αυτούς που πήγαιναν στα αμερικανικά πανεπιστήμια για να σπουδάσουν ή να κάνουν έρευνα και σ' αυτούς που πήγαιναν για να κάνουν κονέ (networking). Δηλαδή υπήρχαν δύο κατηγορίες. Οι "ακαδημαϊκοί" και οι Φιλισταίοι του Master of Business Administration (MBA), οι οποίοι πληρώνουν αδρά το Harvard, το NYU, και άλλα τρανά πανεπιστήμια για να τους δώσουν ένα χαρτί με τη σφραγίδα τους. Κατά τη διάρκεια των σπουδών τους οι συγκεκριμένοι νέοι οργανώνουν πάρτι, φοράνε ακριβά ρούχα, μιλάνε με στεντόρεια φωνή στο κινητό τους στις βιβλιοθήκες, και γενικά είναι πολυάσχολοι. Τι ακριβώς σπουδάζουν δεν έχουν καταφέρει να μου εξηγήσουν με κατανοητό τρόπο. Είναι πάντως ιδιαίτερα επιθετικοί όσον αφορά όλους αυτούς που σπουδάζουν κάτι άχρηστο και γενικά πάρα πολύ περήφανοι για την άγνοιά τους. Στη συνέχεια, οι λαμπροί αυτοί νέοι βγαίνουν στην αγορά εργασίας. Δείχνουν το χαρτί τους με τη σφραγίδα του Yale και του MIT και πιάνουν δουλειά σε μεγάλες εταιρείες ή ενίοτε ακολουθούν και πολιτική καριέρα. Το ότι δεν ξέρουν να γράψουν το όνομά τους δεν παίζει ρόλο. Το τι ακριβώς κάνουν στη δουλειά τους είναι εξίσου ανεξακρίβωτο. Είναι κάτι πάντως που λέγεται consulting.</div><div><br /></div><div>Δυστυχώς, πέρα από τους αερολόγους οι εταιρείες πληρώνουν και σοβαρούς ανθρώπους με διδακτορικά στα εφαρμοσμένα μαθηματικά και στη μοριακή βιολογία για να κάνουν consulting. Μερικά από τα πιο δυνατά μυαλά δηλαδή μεταμορφώνονται σε κουστουμάτους με χαρτοφύλακες και i-phones. </div><div><br /></div><div>Ας γυρίσουμε όμως στους Φιλισταίους της οικονομικής αερολογίας. Αυτοί λοιπόν αν και χλευάζουν τον κόσμο που πάει στο πανεπιστήμιο για να μάθει δυο πράματα ή να προσφέρει κάτι στην έρευνα, ίσως γνωρίζουν κάπου στο βάθος του άδειου κεφαλιού τους ότι το κύρος των πανεπιστημίων δεν είναι μόνο το όνομά τους και ότι στο Stanford και στο Berkeley υπάρχει κόσμος με μοναδικές ικανότητες που δουλεύει σκληρά και κρατά το όνομα των πανεπιστημίων ψηλά. Παρεμπιπτόντως, ο κόσμος αυτός προσφέρει ουσιαστικό έργο στις επιστήμες, στην τεχνολογία και στην εκπαίδευση και είναι ο λόγος για τον οποίο υπάρχουν τα πανεπιστήμια.</div><div><br /></div><div>Κάπου όμως η ισορροπία άρχισε να χαλάει. Οι Φιλισταίοι αυξάνονται και πληθύνονται σαν καρκινογόνα κύτταρα, ενώ ο ακαδημαϊκός κόσμος συρρικνώνεται. Δηλαδή ήρθαν τα άγρια να διώξουν τα ήμερα. Τώρα με την οικονομική κρίση, τόσο το καλύτερο. Αναφερόμαστε αόριστα στους δύσκολους αυτούς καιρούς και κλείνουμε το τμήμα κλασικών σπουδών. Το ότι δεν θα εξοικονομηθούν λεφτά από μια τέτοια κίνηση είναι κι αυτό δευτερεύον, μην μπερδεύεστε.</div>saetigerhttp://www.blogger.com/profile/04852162285888948386noreply@blogger.com8tag:blogger.com,1999:blog-4383223569562270273.post-76199925317817578312009-11-09T17:37:00.000-08:002009-11-09T18:40:34.965-08:00Χιούμορ και Τραγωδία<a onblur="try {parent.deselectBloggerImageGracefully();} catch(e) {}" href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiYAfoz4wK9dK9SkRkjLY83Aso-VpP6FOmVyF-XCwESNQ-o1itiU4XwHdiOKygws2TLVk87-4D9des9oDtzsechR6DL0zYTRn09ICOayUYbwsut6Vk6ijHsVsVcD8clLvWlJ2ucM5-yR1w/s1600-h/327365_o.jpeg"><img style="display:block; margin:0px auto 10px; text-align:center;cursor:pointer; cursor:hand;width: 313px; height: 320px;" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiYAfoz4wK9dK9SkRkjLY83Aso-VpP6FOmVyF-XCwESNQ-o1itiU4XwHdiOKygws2TLVk87-4D9des9oDtzsechR6DL0zYTRn09ICOayUYbwsut6Vk6ijHsVsVcD8clLvWlJ2ucM5-yR1w/s320/327365_o.jpeg" border="0" alt="" id="BLOGGER_PHOTO_ID_5402296984560066786" /></a><br /><div><br /></div><div><br /></div>Προ αμνημονεύτων όταν διένυα μόλις το δέκατο τρίτο Μάιο της ζωής μου, παρακολούθησα μια παράσταση της <i>Μήδειας </i>στο Κρατικό Θέατρο Βορείου Ελλάδος. Το θέατρο της Εταιρείας Μακεδονικών Σπουδών ήταν γεμάτο κι εγώ γεμάτος ενθουσιασμό παρακολουθούσα την παράσταση από μια άβολη γωνιά του δεύτερου εξώστη. Η παράσταση προχωρούσε με τους λυγμούς και τους θρήνους της αιμόφυρτης Μήδειας ως τη σκηνή όπου η πανούργα μάγισσα ξεγελά τον Ιάσονα και χρησιμοποιεί τον άντρα της και τα παιδιά της ως όργανα του δολοφονικού σχεδίου της. Άλλαξα γνώμη, λέει η απατημένη σύζυγος στον Ιάσονα, και νομίζω ότι καλά θα κάνεις να παντρευτείς τη Γλαύκη. Ο Ιάσονας χάφτει όλες τις ανοησίες και τα στερεότυπα για την ελαφρομυαλιά των γυναικών που του τσαμπουνά η Μήδεια και στέλνει τα δηλητηριώδη δώρα της στην πριγκίπισσα. Στο σημείο αυτό συνέβη κάτι που δεν περίμενα. Το κοινό άρχισε να γελάει. Η όλη σκηνή ήταν εμφανώς αστεία. Η Μήδεια δούλευε ψιλό γαζί τον Ιάσονα, παίζοντας με τη ματαιοδοξία του και την ανοησία του. Ο δε Ιάσονας, κομπάζοντας τη στιγμή που δάγκωνε το δόλωμα μαζί με το αγκίστρι, ήταν απλώς για γέλια. <div><br /></div><div>Χρόνια αργότερα θα μάθαινα ότι οι τραγωδίες του Ευριπίδη περιέχουν πολλά κωμικά στοιχεία. Ότι ουσιαστικά η Νέα Κωμωδία του Μενάνδρου είναι απόγονος του Ευριπίδη, όχι του Αριστοφάνη, και ότι μάλιστα οι τραγωδίες του Ευριπίδη είναι πιο αστείες από τις κωμωδίες του Μενάνδρου. Παραδόξως όμως, αν και δεκατριών ετών θεωρούσα ότι ήδη ξέρω τι πάει να πει τραγωδία· και σύμφωνα με τον αφελή και εφηβικό μου ορισμό, πίσω από τον οποίο όμως λάνθανε μια τεράστια παράδοση πομπωδών παραστάσεων και "σοβαρής" φιλολογίας, στην τραγωδία υπάρχει πολύ κλάμα και καθόλου γέλιο. </div><div><br /></div><div>"Τα κωμικά στοιχεία της τραγωδίας" είναι ο τίτλος ενός βιβλίο που θα ήθελα πολύ κάποιος να γράψει. Και όχι μόνο στον Ευριπίδη, αλλά και στον Σοφοκλή και τον Αισχύλο, ο οποίος παρεμπιμπτόντως θεωρούνταν ως ο maitre του σατυρικού δράματος στην αρχαιότητα. Για λόγους όμως που μου διαφεύγουν, στη φαντασία του σύγχρονου κοινού η εικόνα των τραγικών ποιητών παραμένει στιβαρή και αγέλαστη. Καθώς δεν έχω ούτε το χρόνο ούτε τις γνώσεις για να γράψω το βιβλίο που θα ήθελα να διαβάσω, θα περιοριστώ σε ένα παράδειγμα κωμικού στοιχείου από τον <i>Οιδίποδα Τύραννο</i> του Σοφοκλή για να σας δώσω απλώς μια ιδέα.</div><div><br /></div><div>Σε μια από τις κορυφαίες στιγμές του δράματος, ο Οιδίποδας εμφανίζεται τυφλός στη σκηνή και συνομιλεί με το χορό των θηβαίων γερόντων. Ο χορός ρωτά ποια θεϊκή δύναμη οδήγησε τον Οιδίποδα σ᾽αυτήν την αποτρόπαιη πράξη και ο Οιδίποδας απαντά:</div><div><br /></div><div> Ἀπόλλων τάδ' ἦν, Ἀπόλλων, <b>φίλοι,</b> </div><div>ὁ κακὰ κακὰ τελῶν ἐμὰ τάδ' ἐμὰ πάθεα.</div><div>Ἔπαισε δ' αὐτόχειρ νιν <b>οὔ-</b></div><div><b>τις</b>, ἀλλ' ἐγὼ τλάμων. </div><div><i>OT </i>1329-33</div><div><br /></div><div>Ο Απόλλων ήταν, ο Απόλλων, φίλοι μου,</div><div>αυτός που εκπλήρωσε αυτή τη δεινή συμφορά.</div><div>Όμως κανείς δε με χτύπησε με το χέρι του, αλλά εγώ ο άθλιος.</div><div><br /></div><div>Η εικόνα ενός τυφλού που απαντά στους φίλους του και λέει ότι δεν τον τύφλωσε κανείς (οὔ-</div><div>τις) θυμίζει τη σκηνή του τυφλού Κύκλωπα, ο οποίος ζητά τη βοήθεια των φίλων του:</div><div><br /></div><div>’ὦ <b>φίλοι, Οὖτίς</b> με κτείνει δόλῳ οὐδὲ βίηφιν.’</div><div><i>Οδ. </i>ι 408</div><div><br /></div><div>᾽Φίλοι μου, ο Ούτις με σκοτώνει, με δόλο χωρίς βία.῾</div><div><br /></div><div>Αν τα λόγια του τυφλού Οιδίποδα παραπέμπουν στον τυφλό Πολύφημο και ο παραλληλισμός αυτός δεν είναι αποκύημα της φαντασίας μου, τότε η τραγική είσοδος του τυφλού Οιδίποδα στη σκηνή μοιάζει με ένα από τα πιο κωμικά επεισόδια της Οδύσσειας. Αυτό που έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον είναι ότι το κωμικό στοιχείο συνυπάρχει με την κορύφωση της τραγωδίας. Δεν είναι δηλαδή, όπως για παράδειγμα στις "τραγωδίες" του Σαίξπηρ, ένα ιντερλούδιο για να ελαφρώσει το βαρύ κι ασήκωτο κλίμα της τραγικής πλοκής, αλλά, τόσο στο παράδειγμα από τη <i>Μήδεια </i>όσο και στο παράδειγμα από τον <i>Οιδίποδα, </i>το γέλιο που προκαλείται στο κοινό τονίζει παραδόξως την τραγική διάσταση των ηρώων. Η τραγική ειρωνεία, όπως και κάθε ειρωνεία άλλωστε, εύκολα βγάζει γέλιο το οποίο ουδόλως διαλύει την τραγικότητα.</div><div><br /></div>saetigerhttp://www.blogger.com/profile/04852162285888948386noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-4383223569562270273.post-32512355764643196692009-08-26T13:25:00.000-07:002009-08-26T18:45:57.533-07:00Βλέπω κάτι όνειρα.<a onblur="try {parent.deselectBloggerImageGracefully();} catch(e) {}" href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiQqUJZUb3XQ438hkjtDsHtt42x9aw1zE9JxX_oujqM7-T6011_Eg326Lyuip29QIXR6AhtvVX-ZcvIfDMTOUjIGmVPsXKx4APc1S1SCazaBhMT3f_yf4gm26rzQaPuQHJDlzsNVpOc6Pw/s1600-h/dali.jpg"><img style="display:block; margin:0px auto 10px; text-align:center;cursor:pointer; cursor:hand;width: 244px; height: 320px;" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiQqUJZUb3XQ438hkjtDsHtt42x9aw1zE9JxX_oujqM7-T6011_Eg326Lyuip29QIXR6AhtvVX-ZcvIfDMTOUjIGmVPsXKx4APc1S1SCazaBhMT3f_yf4gm26rzQaPuQHJDlzsNVpOc6Pw/s320/dali.jpg" border="0" alt="" id="BLOGGER_PHOTO_ID_5374448070015029234" /></a><br />Αν θέλαμε να καταρτίσουμε μια λίστα βιβλίων που διαβάστηκαν από μεγάλο αριθμό ανθρώπων, άσκησαν επιρροή επί αιώνες, οι ιδέες του μας επηρεάζουν ακόμη και σήμερα, αλλά σχεδόν κανείς δεν γνωρίζει τον συγγραφέα ή έχει ακούσει ποτέ κάτι για το βιβλίο, θα έπρεπε να συμπεριλάβουμε σε εξέχουσα θέση στον εν λόγω κατάλογο τα <i>Ονειροκριτικά</i> του Αρτεμιδώρου. Ο Αρτεμίδωρος προσπάθησε να κατηγοριοποιήσει και να ερμηνεύσει το νόημα των ονείρων εξετάζοντας την σχέση τους με συγκεκριμένα πολιτιστικά και κοινωνικά συμφραζόμενα και λαμβάνοντας υπόψη του παραμέτρους όπως το φύλο, η ηλικία και το επάγγελμα. Οι πηγές του Αρτεμιδώρου χάνονται στα ταξίδια του στην Ελλάδα και στην Μικρά Ασία, και στην ακούραστη προσπάθειά του να βρει το ερμηνευτικό κλειδί των ονείρων, μιλώντας με ιερείς, μάντεις, αστρολόγους και φιλόσοφους της εποχής του (2ος-1ος αιώνας π.Χ.).<div><br /></div><div>Η γλώσσα έχει κεντρική θέση στη μεθοδολογία του Αρτεμιδώρου. Το κείμενό του είναι συχνά κάθε άλλο παρά ξεκάθαρο και τα ερμηνευτικά και κειμενικά προβλήματα πολλά, ειδικά όταν επικαλείται σπάνιες λέξεις και τύπους τοπικούς διαλέκτων για να στηρίξει το επιχείρημά του. Τα λογοπαίγνια και οι αναγραμματισμοί μπορούν να αποκαλύψουν το νόημα των ονείρων κατά τον Αρτεμίδωρο. Για να δώσω ένα ξεκάθαρο παράδειγμα, ο Αρτεμίδωρος μας λέει ότι αν κάποιος δει στον ύπνο του βόδια (βόες) αυτό σημαίνει σκάνδαλο επειδή το όνομα των συγκεκριμένων ζώων είναι παρονομασία της λέξης βοή (<i>Ονειροκριτικά </i>2.12). Ο Φρόυντ, που κοιμόταν και ξυπνούσε με τον Αρτεμίδωρο, έδωσε μεγάλη βάση στα λογοπαίγνια για να ερμηνεύσει τα όνειρα. Βαθιά επηρεασμένος από τα <i>Ονειροκριτικά</i>, ο Φρόυντ υποστήριξε ότι η εναλλαγή λέξεων που είναι άσχετες μεταξύ τους νοηματικά αλλά παρόμοιες ηχητικά είναι το κλειδί που ανοίγει την πόρτα που υποσυνείδητου. Αν κάποιος, για παράδειγμα, που έχει ως μητρική του γλώσσα τα αγγλικά ονειρεύεται ένα σκύλο (dog) υπάρχει σοβαρή περίπτωση το όνειρο να έχει σχέση όχι με σκύλους αλλά με τον θεό (god).</div><div><br /></div><div>Είναι γνωστό βέβαια ότι η βάση για όλες τις θεωρίες του Φρόυντ βρίσκεται στην αρχαιοελληνική γραμματεία, κυρίως στον Αριστοτέλη, τον Αρτεμίδωρο και τους αρχαίους τραγικούς. Δεν ξέρω όμως κατά πόσο κοίταξε τον Όμηρο. Στην εποχή του Φρόυντ οι κλασικοί φιλόλογοι (κυρίως οι Γερμανοί) ήταν ενθουσιασμένοι και επηρεασμένοι από τη θεωρία του Δαρβίνου για την εξέλιξη των ειδών και θεωρούσαν τον Όμηρο ως πρωτόγονο ποιητή. Σήμερα ξέρουμε καλύτερα. Αυτοί που διανοητικά ήταν πιο κοντά στον πίθηκο ήταν οι φιλόλογοι του 19ου αιώνα, όχι ο Όμηρος. Ερμηνευτικές προσεγγίσεις όπως η αφηγηματολογία, η ψυχανάλυση και η διακειμενικότητα μας έχουν δώσει να καταλάβουμε ότι η πολυπλοκότητα και το βάθος των ομηρικών επών είναι κάτι που ο Joyce, ας πούμε, (ένας από τους καλύτερους αναγνώστες του Ομήρου όλων των εποχών) μπορούσε απλώς να ονειρευτεί.</div><div><br /></div><div>Και για να μη ξεφεύγω από το θέμα, αν ήθελε ο Φρόυντ να εξετάσει τη σχέση ανάμεσα στα όνειρα και τα παιχνίδια της γλώσσας θα μπορούσε να δώσει περισσότερη βάση, ας πούμε, στην <i>Οδύσσεια. </i>Ας δούμε ένα παράδειγμα. Στην τ ραψωδία η Πηνελόπη συναντά και συνομιλεί με τον Οδυσσέα, ο οποίος είναι μεταμφιεσμένος σε ζητιάνο και της αραδιάζει ένα σωρό ψέματα. Πολλοί αναγνώστες θεωρούν δεδομένο ότι η Πηνελόπη δεν ξέρει την πραγματική ταυτότητα του ζητιάνου, αλλά η όλη σκηνή εμένα μου μοιάζει πολύ πιο αμφιλεγόμενη, καθώς δεν είναι ξεκάθαρο ποιος δουλεύει ποιον. Αυτό όμως είναι άλλη ιστορία. Λίγο πριν από το τέλος της συνάντησής τους, η Πηνελόπη ζητά από τον φιλοξενούμενό της να της ερμηνεύσει το παρακάτω όνειρο:</div><div><br /></div><div><div>ἀλλ' ἄγε μοι τὸν ὄνειρον ὑπόκριναι καὶ ἄκουσον.</div><div><b>χῆνές</b> μοι κατὰ οἶκον ἐείκοσι πυρὸν ἔδουσιν</div><div>ἐξ ὕδατος, καί τέ σφιν ἰαίνομαι εἰσορόωσα· </div><div>ἐλθὼν δ' ἐξ ὄρεος μέγας αἰετὸς ἀγκυλοχήλης</div><div>πᾶσι κατ' αὐ<b>χένας</b> ἦξε καὶ ἔκτανεν· οἱ δ' ἐκέχυντο</div><div>ἁθρόοι ἐν μεγάροισ', ὁ δ' ἐς αἰθέρα δῖαν ἀέρθη.</div><div>αὐτὰρ ἐγὼ κλαῖον καὶ ἐκώκυον ἔν περ ὀνείρῳ,</div><div>ἀμφὶ δέ μ' ἠγερέθοντο ἐϋπλοκαμῖδες Ἀχαιαί,</div><div>οἴκτρ' ὀλοφυρομένην, ὅ μοι αἰετὸς ἔκτανε <b>χῆνας</b>.</div><div>ἂψ δ' ἐλθὼν κατ' ἄρ' ἕζετ' ἐπὶ προὔχοντι μελάθρῳ,</div><div>φωνῇ δὲ βροτέῃ κατερήτυε φώνησέν τε·</div><div>’θάρσει, Ἰκαρίου κούρη τηλεκλειτοῖο·</div><div>οὐκ ὄναρ, ἀλλ' ὕπαρ ἐσθλόν, ὅ τοι τετελεσμένον ἔσται.</div><div>χῆνες μὲν μνηστῆρες, ἐγὼ δέ τοι αἰετὸς ὄρνις</div><div>ἦα πάρος, νῦν αὖτε τεὸς πόσις εἰλήλουθα,</div><div>ὃς πᾶσι μνηστῆρσιν ἀεικέα πότμον ἐφήσω.’</div><div>ὣς ἔφατ', αὐτὰρ ἐμὲ μελιηδὴς ὕπνος ἀνῆκε·</div><div>παπτήνασα δὲ χῆνας ἐνὶ μεγάροισ' ἐνόησα</div><div>πυρὸν ἐρεπτομένους παρὰ πύελον, ἧχι πάρος περ.” </div><div><br /></div></div><div> </div><div>Αλλά άκου, εξήγησε κι αυτό μου το όνειρο:</div><div>είκοσι χήνες στην αυλή μου τρώνε το μουλιασμένο στάρι,</div><div>κι εγώ τις βλέπω και τις χαίρομαι. Μα ξαφνικά από το βουνό χυμώντας</div><div>πάνω τους πέφτει αετός αγκυλομύτης και τους τσακίζει</div><div>τον λαιμό: όλες νεκρές σωριάζονται επιτόπου κι ο αετός</div><div>υψώνεται στο θείο αιθέρα.</div><div>Εγώ, στ' όνειρο μέσα, κλαίω και σφαδάζω, τριγύρω μου</div><div>μαζεύονται ντόπιες γυναίκες καλοπλέξουδες, συμπάσχοντας</div><div>για τον πικρό οδυρμό μου, που ένας αετός θανάτωσε τις χήνες μου.</div><div>Εκείνος όμως ξαναγύρισε, κάθησε τώρα στο ψηλότερο μπρέκι της στέγης,</div><div>ανθρώπινη πήρε μιλιά και με παρηγορούσε:</div><div>"Θάρρεψε, του κοσμοξακουσμένου Ικαρίου κόρη. Όχι</div><div>δεν ήταν όνειρο, ήταν αλήθεια καλοσήμαδη, που γρήγορα θα γίνει πράξη.</div><div>Οι χήνες οι μνηστήρες είναι, ο αετός εγώ,</div><div>πουλί πετούμενο είμαι ο δικός σου. Γύρισα πίσω τώρα,</div><div>θανατικό να φέρω σ' όλους τους μνηστήρες".</div><div>Έτσι μου μίλησε, κι εμένα λύθηκε ο γλυκός μου ύπνος,</div><div>τα μάτια ανοίγοντας κοίταξα γύρω μου και βλέπω στον αυλόγυρο</div><div>τις χήνες να τσιμπολογούν το στάρι πλάι στη σκάφη,</div><div>όπως και πριν. "</div><div>(<i>Oδύσσεια </i>τ, 535-553, μετάφραση Δ. Ν. Μαρωνίτη)</div><div><br /></div><div>Το όνειρο, περιέργως, περιλαμβάνει και την ερμηνεία του και αυτό ακριβώς λέει ο Οδυσσέας στην Πηνελόπη, δηλαδή τι με ρωτάς να σου εξηγήσω το όνειρο αφού μέσα του υπάρχει η εξήγηση. Ενδιαφέρον επίσης είναι ότι οι χήνες σχετίζονται με την πραγματική καθημερινότητα της Πηνελόπης, καθώς η Πηνελόπη ξυπνά και βλέπει ότι ακόμα είναι ζωντανές. Επίσης, το όνειρο λέει πολλά για τα αισθήματα που η Πηνελόπη τρέφει για τους μνηστήρες. Οι νέοι που ευελπιστούν να την παντρευτούν δεν κατασπαταλάν το βιος της άθελά της, αλλά η ίδια με χαρά τους τρέφει και τους χαίρεται. Ο δε θάνατός τους της προκαλεί ανέφατη θλίψη και πικρό οδυρμό. </div><div><br /></div><div>Η παρουσία του αετού-Οδυσσέα έχει διπλό συμβολισμό: ο αετός είναι το πουλί των βασιλιάδων, και άρα ταιριάζει στον Οδυσσέα, αλλά είναι επίσης και πουλί που συνδέεαται με την οιωνοσκοπία (ο Lattimore ορθά μεταφράζει το "αἰετὸς ὄρνις" ως "I, the eagle, have been the bird of portent"). To όνειρο επομένως προβλέπει το μέλλον. Κατά πόσο όμως ο αετός είναι το πουλί που ταιριάζει στην Πηνελόπη που αγαπάει τόσο πολύ τις χήνες της; Και εδώ είναι όλα τα λεφτά για τον Φρόυντ: το όνειρο βασίζεται στην ετυμολογία της Πηνελόπης από το πουλί πηνέλοψ, ένα είδος πάπιας με πορφυρές φτερούγες. Στο βασίλειο των πτηνών, όπου και διαδραματίζεται το όνειρο της Πηνελόπης, η ίδια η βασίλισσα βρίσκεται πολύ πιο κοντά στις χήνες- μνηστήρες παρά στον επιθετικό εισβολέα που εξοντώνει τα αγαπημένα της πουλιά. Πηνέλοψ και χήνες συμβιώνουν αρμονικά έως ότου εμφανίζεται από το πουθενά ο αετός.</div><div><br /></div><div>Η ίδια η περιγραφή της Πηνελόπης μας προϊδεάζει για τα ρόλο που παίζουν τα λογοπαίγνια στο όνειρό της. Προσέξτε για παράδειγμα ότι ο αετός τσακίζει τους "αυΧΕΝΑΣ" από τις χήνες (ΧΗΝΑΣ). Θυμίζω ότι το ήτα και το έψιλον ήταν το ίδιο γράμμα στην εποχή του Ομήρου και το ήτα ήταν απλώς ένα μακρό έψιλον. Αυτό όμως που μας προϊδεάζει ακόμη περισσότερο για την ταύτιση της ίδιας της Πηνελόπης με την πηνέλοπα είναι ότι η ίδια η βασίλισσα συγκρίνει τον εαυτό της με ένα πουλί λίγο πριν από την περιγραφή του ονείρου της. Η Πηνελόπη μας λέει ότι μέρα νύχτα θρηνεί όπως το αηδόνι (η μεταμορφωμένη Πρόκνη δηλαδή) θρηνεί αδιάκοπα τον γιο της Ίτυλο, τον οποίο η ίδια έσφαξε (<i>Οδύσσεια </i>τ, 515-23). Αμέσως μετά την αναφορά στο φόνο του Ίτυλου από την ίδια τη μητέρα του, η Πηνελόπη θυμάται τον Τηλέμαχο. Το πράμα είναι, αν μη τι άλλο, περίεργο. Η Πρόκνη σκότωσε το γιο της για να εκδικηθεί τις ατασθαλίες του άντρα της: η ίδια μεταμορφώθηκε σε αηδόνι και ο άντρας της σε έποπα (σε τσαλαπετινό, ένα άλλο πολεμοχαρές πτηνό σαν τον αετό). Τι δουλειά έχει όμως η Πηνελόπη να συγκρίνει τον εαυτό της με αυτό το σενάριο; Και μάλιστα σε μια στιγμή του έπους όπου ο Τηλέμαχος γλίτωσε παρά τρίχα από το καρτέρι που του είχαν στήσει οι μνηστήρες για να τον σκοτώσουν; Ποια είναι τα αισθήματα της Πηνελόπης για τον άντρα της; Είναι μήπως παρόμοια με τα αισθήματα της Πρόκνης για τον Τηρέα; Και ποιος ήταν ο ρόλος της στη συνωμοσία εναντίον του Τηλέμαχου; Και πώς συνδέονται όλα αυτά τα πουλιά με το όνειρό της, στο οποίο θρηνεί πικρά για το θάνατο όχι του γιου της, αλλά των μνηστήρων; Ο Όμηρος δεν μας λέει ποτέ. Οι καλοί ποιητές όμως δεν δίνουν απαντήσεις, αλλά θέτουν ερωτήματα.</div><div><br /></div><div>Ο Οδυσσέας ανταποκρίνεται θετικά στο όνειρο της Πηνελόπης, αλλά η βασίλισσα προσθέτει το εξής disclaimer σχετικά με την εγκυρότητα του ενυπνίου της:</div><div><br /></div><div><div>δοιαὶ γάρ τε πύλαι ἀμενηνῶν εἰσὶν ὀνείρων·</div><div>αἱ μὲν γὰρ <b>κεράεσσι</b> τετεύχαται, αἱ δ' <b>ἐλέφαντι</b>. </div><div>τῶν οἳ μέν κ' ἔλθωσι διὰ πριστοῦ <b>ἐλέφαντος</b>,</div><div>οἵ ῥ' <b>ἐλεφαίρονται</b>, ἔπε' <b>ἀκράαντα</b> φέροντες·</div><div>οἳ δὲ διὰ ξεστῶν <b>κεράων</b> ἔλθωσι θύραζε,</div><div>οἵ ῥ' ἔτυμα <b>κραίνουσ</b>ι, βροτῶν ὅτε κέν τις ἴδηται.</div><div>ἀλλ' ἐμοὶ οὐκ ἐντεῦθεν ὀΐομαι αἰνὸν ὄνειρον</div><div>ἐλθέμεν· ἦ κ' ἀσπαστὸν ἐμοὶ καὶ παιδὶ γένοιτο. </div><div><br /></div><div>Δυο πύλες έχουν τα όνειρα, σκιές ανήμπορες,</div><div>τη μια από κέρατο, την άλλη από φίλντισι φτιαγμένη:</div><div>όποια απ' τη φιλντισένια πύλη βγαίνουν που γυαλίζει,</div><div>μας ξεγελούν και ψεύτικα μηνύματα μας φέρνουν.</div><div>Εκείνα όμως που περνούν θυρόφυλλα από γυαλισμένο κέρατο, αυτά</div><div>εκπληρώνονται, όποιος τα ονειρευτεί στον ύπνο του.</div><div>Όσο για το δικό μου, όνειρο τρομερό, φοβάμαι πως δεν πέρασε</div><div>από την πύλη αυτή- κάτι που θα 'φερνε αγαλλίαση</div><div>σ' εμένα και στο γιο μου.</div><div>(<i>Oδύσσεια </i>τ, 562-69, μετάφραση Δ. Ν. Μαρωνίτη)</div></div><div><br /></div><div>Με το παραπάνω χωρίο μπορούμε να χρονολογήσουμε τη στενή σχέση ονείρων και λογοπαιγνίων έξι περίπου αιώνες πριν από τον Αρτεμίδωρο και πολλούς αιώνες πριν από τον Φρόυντ. Οι διπλές πύλες των ονείρων έχουν λίγη σχέση με το υλικό από το οποίο είναι φτιαγμένες και άμεση σχέση με τη γλωσσική δομή τους. Η πύλη των ψευδών ονείρων είναι φτιαγμένη από ελεφαντόδοντο πολύ απλά επειδή η λέξη ἐλέφας και το ρήμα ἐλεφαίρω (=εξαπατώ) ταιριάζουν ηχητικά. Η δε πύλη των αληθών ονείρων είναι φτιαγμένη από κέρας επειδή τα όνειρά της εκπληρώνονται. Η εναλλαγή κεράεσσι (=από κέρας)-κραίνω (=εκπληρώνω)- ἀκράαντα (=ανεκλπήρωτα)- κεράων (= από κέρας) δημιουργεί ένα παρετυμολογικό πλέγμα που συνδέει στενά νοηματικά ασύνδετες λέξεις. </div><div><br /></div><div>Για του λόγου το αληθές ίσως η ιστορία με τα λογοπαίγνια και τα όνειρα να είναι παλιότερη από τον Όμηρο. Ο Scott Noegel στο βιβλίο του <span class="Apple-style-span" style=" font-style: italic; -webkit-border-horizontal-spacing: 2px; -webkit-border-vertical-spacing: 2px; font-family:Times, fantasy;font-size:medium;">Nocturnal Ciphers: The Elusive Language of Dreams in the Ancient Near East </span><span class="Apple-style-span" style=" -webkit-border-horizontal-spacing: 2px; -webkit-border-vertical-spacing: 2px; font-family:Times, fantasy;font-size:medium;">εξετάζει το ρόλο των λογοπαιγνίων στην ερμηνεία των ονείρων στους αρχαίους πολιτισμούς της Μεσοποταμίας, της Αιγύπτου και του Ισραήλ. Η σχέση του Ομήρου με αυτούς τους πολιτισμούς όμως είναι μια άλλη ιστορία και πλέον είναι αργά. Καληνύχτα σας και όνειρα γλυκά.</span></div>saetigerhttp://www.blogger.com/profile/04852162285888948386noreply@blogger.com4tag:blogger.com,1999:blog-4383223569562270273.post-10351924274846284102009-07-18T08:52:00.000-07:002014-08-08T22:48:10.365-07:00Ιησούς ή Jesus;<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhsx6z6RmMfG0YKVIPWjeEqA3KjefW1qkcH_DDafFyawkyuuLdpUAF_4QUOM4ZvNzKXNIkCZofIjnllXKCGK068c38j3aFNmW6-HBz1h99PGAIQjQsDprNcEsHaRd7ZOcJOHrxVpUYZILY/s1600/image001(36).jpg" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhsx6z6RmMfG0YKVIPWjeEqA3KjefW1qkcH_DDafFyawkyuuLdpUAF_4QUOM4ZvNzKXNIkCZofIjnllXKCGK068c38j3aFNmW6-HBz1h99PGAIQjQsDprNcEsHaRd7ZOcJOHrxVpUYZILY/s1600/image001(36).jpg" height="320" width="252" /></a></div>
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<br /></div>
<br />
Αν θέλετε να δείτε αν μια ορχήστρα είναι καλή, προσέξτε πόσο καλά είναι τα δεύτερα βιολιά κι αν θέλετε ένα κριτήριο για το πόσο καλή είναι μια ταινία, δείτε πόσο προσεγμένοι είναι οι δεύτεροι ρόλοι. Οι αδερφοί Κόεν είναι γνωστό ότι δεν αφήνουν καμιά λεπτομέρεια στην τύχη και οι μικροί ρόλοι στις ταινίες τους είναι εξίσου εντυπωσιακοί με τους πρωταγωνιστικούς. Λαμπρό παράδειγμα αποτελεί ο Jesus Quintana, ένας χαρακτήρας που ενσαρκώθηκε από τον John Torturro, και ενανθρωπίστηκε για τους πιστούς της ταινίας The Big Lebowski. Δέκα χρόνια μετά την ταινία υπάρχουν ακόμη παλαβοί στην Αμερική που εμφανίζονται ως μετά Χριστόν προφήτες, μιμούμενοι τον αμίμητο Jesus. Ο οποίος κατέρχεται στο κινηματογραφικό πλατό των Κόεν με το παρακάτω εντυπωσιακό χορευτικό strike:<br />
<div>
<br />
<br />
<iframe allowfullscreen="" frameborder="0" height="315" src="//www.youtube.com/embed/p6z0Zay9itk" width="420"></iframe><br />
<br />
<br /></div>
<div>
Ομολογώ ότι- αν και δεν παρακολουθώ τη δευτερεύουσα βιβλιογραφία για τις ταινίες των Κόεν-δεν έχω ακούσει ή διαβάσει κάποια ανάλυση για τη σχέση του Jesus που παίζει μπόουλιγκ και του Ιησού της Καινής Διαθήκης. Κι όμως όλοι φαντάζομαι αισθάνονται ότι κάποιος παραλληλισμός (όσο αλλοπρόσαλλος κι αν είναι) υπάρχει. Το επιχείρημά μου είναι το εξής: πιστεύω ότι οι Κόεν με τον Jesus σχολιάζουν την άβυσσο που χωρίζει την εικόνα του Ιησού στην Καινή Διαθήκη και την εικόνα του Χριστιανισμού στη σύγχρονη Αμερική. </div>
<div>
<br /></div>
<div>
Ας δούμε κατά πόσο έχει βάση ένας τέτοιος ισχυρισμός. Καταρχήν το όνομα Jesus μπορεί κάλλιστα να είναι ένα πραγματικό όνομα για κάποιον που έχει καταβολές από την Λατινική Aμερική, όπως ο χαρακτήρας της ταινίας. Ο δε Jesus της ταινίας έχει ποινικό μητρώο παιδεραστίας, είναι λοιπόν ένας σεσημασμένος εγκληματίας που ουδεμία σχέση έχει με τον Ιησού. Αναρωτιέμαι όμως κατά πόσο το αμαρτωλό παρελθόν του θυμίζει τα σκάνδαλα παιδεραστίας που μαστίζουν την ρωμαιοκαθολική εκκλησία και τους πειρασμούς που αντιμετωπίζουν (όχι πάντοτε επιτυχώς) οι ιερείς της. Προσέξτε το χρώμα της στολής του Jesus. Μήπως σας θυμίζει άμφια ιερέων; </div>
<div>
<br /></div>
<div>
Στη δευτέρα παρουσία του, ο Jesus επιτίθεται στους πρωταγωνιστές της ταινίας όταν μαθαίνει ότι θα είναι αντίπαλοι στα ημιτελικά του τουρνουά και όταν επίσης μαθαίνει ότι ο Walter δεν δίστασε να απειλήσει έναν κακομοίρη με το όπλο του σε προηγούμενο αγώνα. Ο Jesus ξεκαθαρίζει ότι δε μασάει από τέτοιο τσαμπουκά. Και γιατί να μασάει άλλωστε; Ο Χριστιανισμός εν Αμερική έχει άριστες σχέσεις με τα όπλα (για να φέρω ένα απλό παράδειγμα, η εικόνα του abolitionist John Brown, που κρατά ένα όπλο στο ένα χέρι και μια βίβλο στο άλλο, ακόμη κοσμεί αεροδρόμια και κολλέγια του Νέου Κόσμου). Ο Jesus δεν πρόκειται να προσφέρει την ετέραν παρειάν του προς ράπισμα σ' αυτούς που ήδη τον χαστούκισαν άπαξ. Τουναντίον, θα αρπάξει το όπλο από το χέρι του Walter, θα το χώσει στον κώλο του και θα πατήσει την σκανδάλη:</div>
<div>
<br /></div>
<div>
<br /></div>
<div>
<span class="Apple-style-span" style="font-family: Arial, sans-serif; font-size: 10px; white-space: pre;"><object height="340" width="560"><param name="movie" value="http://www.youtube.com/v/IONyLZn0pLI&hl=en&fs=1&"><param name="allowFullScreen" value="true"><param name="allowscriptaccess" value="always"><embed src="http://www.youtube.com/v/IONyLZn0pLI&hl=en&fs=1&" type="application/x-shockwave-flash" allowscriptaccess="always" allowfullscreen="true" width="560" height="340"></embed></object></span></div>
<div>
<br /></div>
<div>
Οφθαλμόν αντί οφθαλμού επομένως από τον Jesus, ο οποίος όμως (κι εδώ το πράμα αποκτά ενδιαφέρον) υιοθετεί την ρητορική του Ιησού. Προσέξτε ότι ο Dude, ύστερα από το βίαιο παραλήρημα του Jesus, αναφωνεί "<b>Jesus</b>" για να πάρει την απάντηση "<b>You said it, </b>man-nobody fucks with the Jesus". Όμως κάτι παρόμοιο απαντά ο Ιησούς στον Καϊάφα όταν ο αρχιερέας τον ρωτά αν είναι ο Χριστός:</div>
<div>
<br /></div>
<div>
... σὺ εἶ ὁ Χριστὸς ὁ υἱὸς τοῦ θεοῦ; λέγει αὐτῷ ὁ <b>Ἰησούς, Σὺ εἶπας</b></div>
<div>
(Kατά Ματθαίον 26.63-4; παράβαλε Κατά Μάρκον 14.53-65, Κατά Λουκά 22.54-5, 63-71, Κατά Ιωάννη 18.13-14, 19-24).</div>
<div>
<br /></div>
<div>
Την ίδια ρητορική του "σὺ εἶπας" ή "σὺ λέγεις" επαναλαμβάνει ο Ιησούς και στις ερωτήσεις του Πιλάτου (Κατά Μάρκον 15.2, Κατά Λουκά 23.1-5, Κατά Ιωάννη 18.34). Και ο Jesus των Κόεν επαναλαμβάνει τα λόγια του Ιησού, ένας παραλληλισμός που αναδεικνύει μάλλον την άβυσσο που τους χωρίζει παρά την ομοιότητά τους, μία τεχνική την οποία οι μελετητές της λατινικής διακειμενικότητας ονομάζουν oppositio in imitando ("αντίθεση μέσω μίμησης"). O αδίκως κατηγορούμενος Ιησούς της Καινής Διαθήκης έχει μεταμορφωθεί σε έναν επιθετικό και βίαιο ταραξία.</div>
<div>
<br /></div>
<div>
Ένα βασικό στοιχείο που πυροδοτεί την αντιπαράθεση ανάμεσα στον Jesus και στην παρέα του Walter είναι ότι ο τελευταίος έχει ασπασθεί την εβραϊκή θρησκεία. Το όλο σκηνικό μοιάζει με παρωδία της σκηνής Ιησού-Καϊάφα. Στην τρίτη και τελική εμφάνιση του Jesus, η διαμάχη Χριστιανισμού- Ιουδαϊσμού είναι έμμεση πλην σαφής. O ημιτελικός έχει οριστεί Σάββατο και ο Walter, λόγω της θρησκείας του, αρνείται να παίξει το Σάββατο. Οι διοργανωτές αλλάζουν τη μέρα και ο Jesus γίνεται έξω φρενών.<br />
<br />
<iframe allowfullscreen="" frameborder="0" height="315" src="//www.youtube.com/embed/idBhoV01ryo" width="560"></iframe><br />
<br />
<br />
Ενώ ο πιστός ακόλουθός του (μαθητής του;) προσπαθεί να τον συγκρατήσει, o Jesus ξεκινά το δεύτερό του παραλήρημα αναφωνώντας: "What's this day of rest shit? What's this bullshit?". Ενώ ο Walter και η παρέα του υπομένουν τις ύβρεις του Jesus, οι Κόεν γίνονται λίγο πιο ξεκάθαροι σ᾽αυτούς που μπορεί να μην έχουν πιάσει το υπονοούμενο, καθώς ο Jesus ωρύεται σχετικά με την εβραϊκή αργία: "It don't matter to Jesus".</div>
<div>
<br /></div>
<div>
Πράγματι, η αργία του Σαββάτου δεν υφίσταται στο Xριστιανισμό, αλλά και ο ίδιος ο Ιησούς δεν την πήρε και πολύ στα σοβαρά. Στα συνοπτικά ευαγγέλια διαβάζουμε το εξής περιστατικό: οι μαθητές του Ιησού μαζεύουν και καθαρίζουν στάχυα επειδή πεινάνε. Οι Φαρισαίοι, όταν τους βλέπουν, διαμαρτύρονται ότι οι μαθητές του Ιησού δεν τηρούν την αργία του Σαββάτου. Ο Ιησούς τους κατακεραυνώνει καταλήγοντας "κύριος γάρ ἐστι τοῦ σαββάτου ὁ υἱὸς τοῦ ἀνθρώπου" (Kατά Ματθαίον 12.3-8; παράβαλε Κατά Μάρκον 2.23-8, Κατά Λουκά 6.1-5). Απ᾽ό,τι φαίνεται, στην Καινή Διαθήκη η αργία του Σαββάτου don't matter to Jesus (και προφανώς ούτε και σε μένα καθώς γράφω αυτήν την ανάρτηση σαββατιάτικα). </div>
<div>
<br /></div>
<div>
Οι ταινίες των Κόεν έχουν πάντα κάτι να πουν για τις εντάσεις και την παράνοια της Αμερικής. Όσο αστείες κι αν είναι, το μήνυμά τους είναι σοβαρότατο. Ο αλλόκοτος και διεστραμμένος Jesus του Big Lebowski είναι το παραμορφωμένο πρόσωπο του Ιησού, το προσωπείο μιας εκκλησίας που επικαλείται τις γραφές για να καταλήξει σε αντιφατικά και ανακόλουθα μηνύματα και έργα. Αυτό που είναι σίγουρο πάντως είναι ότι ο Χριστιανισμός δεν είναι παιχνίδι. Και όσο αστείο κι αν ακούγεται από το στόμα μιας καρικατούρας του Ιησού, τα λόγια του Jesus είναι σοβαρά. Στην Αμερική nobody fucks with the Jesus. Εκτός από τους αδερφούς Κόεν βέβαια.</div>
<div>
<br /></div>
<div>
<br />
<div>
<br /></div>
<div>
</div>
</div>
</div>
saetigerhttp://www.blogger.com/profile/04852162285888948386noreply@blogger.com2tag:blogger.com,1999:blog-4383223569562270273.post-19356554188612811862009-06-30T16:05:00.000-07:002009-12-02T21:28:48.643-08:00Τα Μάρμαρα του Παρθενώνα<a onblur="try {parent.deselectBloggerImageGracefully();} catch(e) {}" href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiDQN93GmqOhwPJ5GHn3a12FWG1ZZdzE4oaCWPwBH1__8JISlAYcCLTYGkacCxQCc9jRU3zQzBFWwu6rQmOGdY_soLfjz-jCOhO_QKOpCesDbdUOxN0KXr3XEu-sVrZ4ajz87BlKSgr6lU/s1600-h/The-Elgin-Marbles-from-th-001.jpg"><img style="display:block; margin:0px auto 10px; text-align:center;cursor:pointer; cursor:hand;width: 320px; height: 192px;" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiDQN93GmqOhwPJ5GHn3a12FWG1ZZdzE4oaCWPwBH1__8JISlAYcCLTYGkacCxQCc9jRU3zQzBFWwu6rQmOGdY_soLfjz-jCOhO_QKOpCesDbdUOxN0KXr3XEu-sVrZ4ajz87BlKSgr6lU/s320/The-Elgin-Marbles-from-th-001.jpg" border="0" alt="" id="BLOGGER_PHOTO_ID_5353322488290781874" /></a><br />"Μήπως ήρθε η ώρα να επιστραφούν τα μάρμαρα του Παρθενώνα;" ρωτάει τους αναγνώστες της η <a href="http://www.guardian.co.uk/culture/poll/2009/jun/24/elgin-marbles">Guardian</a> και το 94.8% απαντάει θετικά. Κάπου εκεί είναι και η δική μου ψήφος ή μάλλον οι ψήφοι μου, μιας και είπα να ψηφίσω πέντε-έξι φορές, εμπνευσμένος από το δημοκρατικό ήθος που κυλάει στο ελληνικό μου αίμα. Το ποσοστό είναι σαρωτικό, βέβαια, η αξία του όμως είναι ελάχιστη. <div><br /></div><div>Ο επισκέπτης του Βρετανικού Μουσείου σήμερα θα δυσκολευτεί να βρει ευκαιρία να γράψει οργισμένα σχόλια για την "κλοπή" ή τη "λεηλασία" των μαρμάρων, δεν θα δυσκολευτεί όμως να διαβάσει τα επιχειρήματα του Βρετανικού Μουσείου που εξηγούν γιατί δεν επιστρέφουν τα μάρμαρα. Μιας και τα επιχειρήματα των υποστηρικτών της επιστροφής είναι περισσότερο γνώστα, θα επικεντρωθώ κυρίως στη ρητορική των Βρετανών. Λένε λοιπόν οι απόγονοι του Έλγιν (αλλά όχι του Byron, ο οποίος έμμετρα θρήνησε τα ελληνικά μνημεία ως defaced by British hands) ότι η Ελλάδα θέλει πίσω τα μάρμαρα για στενόμυαλους εθνικιστικούς λόγους, οι οποίοι θα αφαιρέσουν από τα συγκεκριμένα μνημεία την παγκόσμια αίγλη τους που τόσο επιτυχημένα ακτινοβολεί στο Βρετανικό Μουσείο, το οποίο περεμπιπτόντως προσελκύει περισσότερους επισκέπτες από κάθε άλλο μουσείο του κόσμου. Η επιστροφή των μαρμάρων στην Ελλάδα θα τα περιορίσει σε ένα πλαίσιο πατριωτικής φανφαρολογίας και θα τους στερήσει τις βαθιές τους ρίζες στο παγκόσμιο πολιτιστικό γίγνεσθαι. Με δυο λόγια, τα μάρμαρα δεν ανήκουν στην Ελλάδα, ανήκουν σ' όλο τον κόσμο. Όσο για τις κραυγές αγανάκτησης του Byron και άλλων πολλών, οι Άγγλοι αρέσκονται να παραπέμπουν στο σονέτο του John Keats "Seeing the Elgin Marbles" αλλά και στα βαρυσήμαντα λόγια του Goethe περί της αρχής μιας νέας εποχής Μεγάλης Τέχνης με την απόκτηση των μαρμάρων από το Βρετανικό Μουσείο.</div><div><br /></div><div>Κατά πόσο όμως έχουν δίκαιο αυτοί που υποστηρίζουν ότι η Ελλάδα θέλει τα μάρμαρα απλώς για εθνικιστικούς λόγους; Και ποια είναι άραγε τα αισθήματα των Ελλήνων προς τον Παρθενώνα; Η σύχρονη εθνική συνείδηση των Ελλήνων αποτελείται εν μέρει από την σύνδεση του νέου ελληνικού πολιτισμού με την κλασική αρχαιότητα. Η σχέση αυτή όμως δεν αποτελεί μια αδιασάλευτη συνέχεια από τον 5ο αιώνα π.Χ. ως την σήμερον ημέρα, αλλά μια σχετικά πρόσφατη ιστορία. Στην ύστερη αρχαιότητα η λέξη Έλλην είχε αποκτήσει θρησκευτική σημασία και ουσιαστικά ήταν συνώνυμο του 'μη Χριστιανός που πιστεύει στους δώδεκα θεούς.' Οι πρόγονοί μας στο Βυζάντιο θεωρούσαν εαυτούς απόγονους της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας και αποκαλούσαν εαυτούς Ρωμιούς, όχι Έλληνες. Όταν ο Byron και οι λοιποί φιλέλληνες ήρθαν να πολεμήσουν τους Οθωμανούς, περίμεναν να βρουν τους Έλληνες να κατοικούν σε μια ειδυλλιακή Αρκαδία, αλλά βρήκαν Ρωμιούς να ζουν υπό συνθήκες τελείως διαφορετικές από ό,τι φαντάζονταν και είχαν διαβάσει στα βιβλία τους. Η εθνική σύγκλιση των Νέων Ελλήνων με τον Χρυσό Αιώνα του Περικλή αρχίζει άμα τη γενέσει του σύγχρονου ελληνικού κράτους και μάλιστα δεν είναι προϊόν made in Greece, αλλά εισαγόμενο εκ δυσμών, από Γερμανούς, Γάλλους, και Άγγλους. Τώρα όμως που μας έδωσαν όλοι αυτοί να καταλάβουμε από πού κρατάει η σκούφια μας, θέλουμε τα πράγματά μας πίσω. </div><div><br /></div><div>Νομικά πάντως η Ελλάδα δεν έχει κανένα επιχείρημα για την διεκδίκηση των μαρμάρων, γιατί διεθνές δίκαιο δεν υπήρχε όταν ο Έλγιν πλιατσικολογούσε τις ελληνικές αρχαιότητες για να στολίσει τους κήπους του. Μπορούμε να φωνάζουμε όμως όσο θέλουμε. Το θέμα ανακίνησε ηχηρά η αείμνηστη Μελίνα Μερκούρη, φυσικά χωρίς αποτέλεσμα. Το δακρύβρεχτο μελόδραμα μπορεί να περνά στο θεατρικό σανίδι δεν φτουράει όμως στην πολιτική αρένα. Η δε κυβέρνηση του ΠαΣοΚ υπό τον Ανδρέα έδωσε σοσιαλιστικό αέρα στην πολιτική εν Ελλάδι, δεν κατάφερε όμως να απαλλαγεί από εθνικιστικές ατραπούς. </div><div><br /></div><div>Σήμερα τα πράγματα έχουν προχωρήσει στην πολιτική. Υπουργός πολιτισμού είναι ο κύριος Αντώνης Σαμαράς, ο οποίος γνωρίζει καλά τους κανόνες του πολιτικού παιχνιδιού και είναι σίγουρα πολιτικός με όλη την έννοια της λέξης (ή ξέρει τουλάχιστον ότι με την κλάψα πολιτική δεν γίνεται). Το πρόβλημα είναι ότι ο κύριος Σαμαράς ήταν υπουργός εξωτερικών σε μια σκοτεινή περίοδο, όπου η εθνικιστική αδιαλλαξία και, τολμώ να πω, βλακεία της ελληνικής πολιτικής έφτασε στο ζενίθ της, ενώ ο ίδιος δεν ήταν απλώς κάποιος που παρασύρθηκε στον κυκεώνα του πατριωτικού παραληρήματος, αλλά υπήρξε πρωτεργάτης πρωτοβουλιών που αμαύρωσαν διεθνώς το πρόσωπο της χώρας μας. Με δυο λόγια, η κυβέρνηση σήμερα έχει μεν έναν έμπειρο και επαγγελματία πολιτικό στο τιμόνι του πολιτισμού, δυστυχώς όμως αυτός είναι καμένο χαρτί. Είναι το πρόσωπο που μπορεί να δώσει βάση στο επιχείρημα των Βρετανών.</div><div><br /></div><div>Πέρα από τα μάρμαρα του Παρθενώνα, πολλοί αρχαιολόγοι διαμαρτύρονται για τη στράτευση των αρχαιοτήτων για εθνικιστικούς λόγους στην Ελλάδα και φυσικά σε άλλες χώρες. Το διαβατήριό μου, για παράδειγμα, έχει το δίσκο της Φαιστού, ένα πολυσυζητημένο εύρημα το οποίο ουδείς γνωρίζει τι λέει και σε ποια γλώσσα τα λέει. Ο δε Παρθενώνας, εκτός από ναός της Αθηνάς κατά καιρούς υπήρξε χριστιανικός ναός, τζαμί, και σήμερα είναι απλώς ένα μάτσο ερείπια. Κατά πόσο μπορούμε να αγνοήσουμε όλη αυτή την ιστορία σήμερα και να ενδιαφερθούμε απλώς για τον Περικλή; Αυτό και άλλα ερωτήματα προσπαθεί να απαντήσει η Mary Beard, καθηγήτρια του Cambridge, στο βιβλίο της <a href="http://books.google.com/books?id=EJMV3oE-7q8C&pg=PP1&dq=Beard+Parthenon&client=safari">The Parthenon </a>, το οποίο ασχολείται επίσης με το ακανθώδες θέμα των ελγινείων χωρίς όμως να παίρνει θέση υπέρ της μιας ή της άλλης άποψης. Το βιβλίο απευθύνεται στο ευρύτερο αναγνωστικό κοινό και το συνιστώ ανεπιφύλακτα. </div><div><br /></div><div>Όσο για το τι πιστεύω για τα επιχειρήματα των Βρετανών, πιστεύω ότι είναι απλώς δικαιολογίες. Η παγκόσμια διάσταση που υποστηρίζουν ότι δίνουν στα μάρμαρα για μένα είναι απλώς η απεικόνιση της αποικιοκρατικής πολιτικής της πάλαι ποτέ κραταιάς αυτοκρατορίας τους. Το ότι επισκέπεται πολύς κόσμος το μουσείο είναι ένας από τους λόγους που δεν μπορείς να δεις τίποτε. Και το ότι από ό,τι φαίνεται η κοινή γνώμη ακόμη και στη χώρα τους βλέπει θετικά την επιστροφή των μαρμάρων λέει πολλά για το πόσο ο ημέτερος εθνικισμός θα βλάψει τα μάρμαρα. Και όπως και να το κάνουμε, μιλάμε για κομμάτια που μπορούν να ενωθούν έστω εν μέρει με ό,τι ξέφυγε από τα νύχια του Έλγιν.</div><div><br /></div><div>Όσο για μας, θα πρέπει να καταλάβουμε ότι η κλασική αρχαιότητα δεν είναι κτήμα μας. Πόσοι άραγε συνειδητοποιούν ότι το απλό γεγονός ότι σήμερα μπορούμε να διαβάσουμε τον Σοφοκλή, τον Θουκυδίδη, τον Πλάτωνα και πολλούς άλλους αρχαίους κλασικούς το οφείλουμε απλώς στις εκδόσεις της Οξφόρδης και της Teubner; Τα κείμενα όμως είναι πάντα πιο απλή υπόθεση από τα μνημεία. Τα μεν μπορείς να τα αγοράσεις, τα δε άμα τα χάσεις άντε να τα βρεις. Γιατί το πιο ισχυρό και ατράνταχτο επιχείρημα των Άγγλων είναι απλό και είναι το εξής: Finders keepers, losers weepers. </div>saetigerhttp://www.blogger.com/profile/04852162285888948386noreply@blogger.com2tag:blogger.com,1999:blog-4383223569562270273.post-30899913698429376562009-06-20T07:53:00.000-07:002009-07-26T18:49:09.668-07:00Περί Μακεδονίας (ξανά)<a onblur="try {parent.deselectBloggerImageGracefully();} catch(e) {}" href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjMpDCuaNiK43hnyHH1jUG8z3p6GkPE_dRl-AgIo62xS1waz4auHWt8gYLZpZ2vX0RRO3oXrBhhNhzcaheztyQ-NjEI5bEjMsJc47a59Ihmsp6s-XtSNx8Qc80ZYygcRMH0XzsPB6OnR1k/s1600-h/200px-Verginasun.jpg"><img style="display:block; margin:0px auto 10px; text-align:center;cursor:pointer; cursor:hand;width: 200px; height: 200px;" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjMpDCuaNiK43hnyHH1jUG8z3p6GkPE_dRl-AgIo62xS1waz4auHWt8gYLZpZ2vX0RRO3oXrBhhNhzcaheztyQ-NjEI5bEjMsJc47a59Ihmsp6s-XtSNx8Qc80ZYygcRMH0XzsPB6OnR1k/s320/200px-Verginasun.jpg" border="0" alt="" id="BLOGGER_PHOTO_ID_5349431118743547762" /></a><br />Τώρα που οι ευρωεκλογές, στις οποίες πρώτο κόμμα ήταν η αποχή, ανήκουν στο παρελθόν επανέρχομαι στα περί Μακεδονίας. Σε αντίθεση με την περίφημη ατάκα του Μητσοτάκη ότι αυτό το θέμα σε πέντε δέκα χρόνια θα το έχουμε ξεχάσει, στις ευρωεκλογές κόμμα που είχε ως σκοπό ύπαρξης την κατοχύρωση του ονόματος Μακεδονία στην Ελλάδα, έλαβε σεβαστή μερίδα ψήφων. Πολλές φορές παρόμοιες θέσεις συνδέονται με την άκρα δεξιά. Κι όμως, μια σύντομη ματιά σε αριστερά-κομμουνιστικά κόμματα αποδεικνύει ότι δεξιοί κι αριστεροί πολλές φορές αναμασούν το ίδιο κουτόχορτο.<div><br /></div><div>Το πράμα όμως φαίνεται ότι έχει ξεφύγει από τα στενά όρια των Βαλκανίων. Πριν από ένα μήνα περίπου έλαβα ένα <a href="http://modern-macedonian-history.blogspot.com/2009/05/letter-to-president-barack-obama-as.html">e-mail</a>, το οποίο έλεγε ότι επιφανείς κλασικοί φιλόλογοι καταδικάζουν την παραχάραξη της ελληνικής ιστορίας από την κυβέρνηση των Σκοπίων και καλούν τον πρόεδρο Ομπάμα να πάρει θέση και να πράξει αναλόγως. Η πρωτοβουλία ανήκει στον καθηγητή Stephen Miller, τον οποίο ομολογώ ότι δεν ήξερα πριν από αυτή την ιστορία. Μια σύντομη ματιά όμως στη λίστα των υπογραφόντων με άφησε άφωνο. Ζωντανοί θρύλοι της κλασικής φιλολογίας όπως ο Sir Hugh Lloyd-Jones, ο Richard Martin, και ο James McKeown υπογράφουν το γράμμα προς τον Ομπάμα μαζί με πολλούς άλλους επιφανείς καθηγητές.</div><div><br /></div><div>Δεν ξέρω κατά πόσο το αίτημα αυτό θα απασχολήσει σοβαρά τον Ομπάμα, ο οποίος απ᾽ ό,τι με ενημερώνουν οι ανταποκριτές μου δεν έχει πολύ ελεύθερο χρόνο, αλλά πλέον η ομάδα των ένθερμων υποστηρικτών του συγκεκριμένου αιτήματος περιλαμβάνει τον Καρατζαφέρη, τον Παπαθεμελή, τον Ζουράρι, τον Ψωμιάδη, το Αγωνιστικό Σοσιαλιστικό Κόμμα Ελλάδος, την Κανέλλη, καθώς και αμερικανούς αρχαιολόγους, καθηγητές του Stanford και της Οξφόρδης, και άλλους πολλούς. Αν μη τι άλλο, μιλάμε για ένα αίτημα που μαζεύει κάθε καρυδιάς καρύδι.</div><div><br /></div><div>Ως απάντηση στον καθηγητή Miller, έλαβα τις προάλλες ένα <a href="http://astro.temple.edu/~pericles/Letter.htm">e-mail</a> από τον καθηγητή Dan Tompkins. Και ο χορός καλά κρατεί.</div><div><br /></div><div>Στην απάντηση του Tompkins (ο οποίος, αν και δικαίως αντιδρά στην πρωτοβουλία του Miller, παρουσιάζει τους γείτονές μας ούτε λίγο ούτε πολύ ως αγίους), θα βρείτε βιβλιογραφικές παραπομπές σε πολλούς έλληνες συγγραφείς και επιστήμονες, οι οποίοι προσπαθούν να απαντήσουν στην επιβλαβή ανοησία του εθνικισμού και να μιλήσουν τη φωνή της λογικής. Αμφιβάλλω όμως κατά πόσο η φωνή της λογικής μπορεί να ακουστεί μέσα σε έναν ορυμαγδό παράλογων κραυγών. </div><div><br /></div><div><br /></div><div><br /></div>saetigerhttp://www.blogger.com/profile/04852162285888948386noreply@blogger.com1tag:blogger.com,1999:blog-4383223569562270273.post-79096239420287990892009-06-05T21:32:00.000-07:002009-07-26T18:50:05.592-07:00Δάση και Δαίμονες<a onblur="try {parent.deselectBloggerImageGracefully();} catch(e) {}" href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgER72y1gORNzmmKCBS8ZOJmq7YZF3X5QenyqRZnY9RtXK7tctFSkcS1fbdI81Tw2YrMkbWTuoBorob04q4pKqdZdWHV0QYxe1rApvbZtzdP9ou2b1foW3niBgPRpMUm-diuw-O7_WdVOs/s1600-h/Angel_Oak_Close-sm.jpg"><img style="display:block; margin:0px auto 10px; text-align:center;cursor:pointer; cursor:hand;width: 320px; height: 240px;" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgER72y1gORNzmmKCBS8ZOJmq7YZF3X5QenyqRZnY9RtXK7tctFSkcS1fbdI81Tw2YrMkbWTuoBorob04q4pKqdZdWHV0QYxe1rApvbZtzdP9ou2b1foW3niBgPRpMUm-diuw-O7_WdVOs/s320/Angel_Oak_Close-sm.jpg" border="0" alt="" id="BLOGGER_PHOTO_ID_5344102331710321474" /></a><br /><div>tunc placuit caesis innectere uincula siluis</div><div>roboraque inmensis late religare catenis.</div><div>talis fama canit tumidum super aequora Persen</div><div>construxisse uias, multum cum pontibus ausis</div><div>Europamque Asiae Sestonque admouit Abydo</div><div>incessitque fretum rapidi super Hellesponti,</div><div>non Eurum Zephyrumque timens, cum uela ratisque</div><div>in medium deferret Athon.</div><div>Λουκανός, <i>Pharsalia </i>2.670-7</div><div><br /></div><div>Του φάνηκε τότε καλό με δεσμά να ενώσει το κομμένο δάσος και να δέσει τις βελανιδιές με τεράστιες αλυσίδες. Έτσι το 'χει η φήμη ότι ο υπερφίαλος Πέρσης δρόμο κατασκεύασε πάνω από τη θάλασσα, όταν με γέφυρες τόλμησε την Ευρώπη να μετακινήσει στην Ασία και τη Σηστό στην Άβυδο, και πέρασε το αρπαχτικό ρεύμα του Ελλησπόντου αβρόχοις ποσί, χωρίς να φοβηθεί τον Εύρο και τον Ζέφυρο, ενώ τα πλοία του με τα πανιά τους έπλευσαν μες στην καρδιά του Άθω. </div><div><br /></div><div>Πόσο ευαίσθητη ήταν άραγε η ελληνορωμαϊκή αρχαιότητα σε θέματα οικολογίας; Το ερώτημα αυτό αρχίζει όλο και περισσότερο να απασχολεί τους μελετητές της κλασικής αρχαιότητας και τα φλέγοντα οικολογικά προβλήματα των ημερών μας σίγουρα παίζουν κάποιο ρόλο στο ακαδημαϊκό αυτό ενδιαφέρον. Τα σύγχρονα περιβαλλοντικά ζητήματα απασχόλησαν κατά πολύ τους αρχαίους Έλληνες και τους Ρωμαίους. Συνήθως το θέμα κινούταν στα πλαίσια της αντίθεσης φύση-πολιτισμός, θεϊκή δημιουργία-ανθρώπινη παρέμβαση, αλλά σύντομα έλαβε πολιτικές διαστάσεις. Ιμπεριαλισμός και περιβάλλον σε συνδυασμό με το θείο που κινεί τα νήματα της αισχύλειας τραγωδίας είναι το θέμα των <span style="font-style:italic;">Περσών</span>. Η μοναδική σωζόμενη τραγωδία με ιστορική πλοκή παρουσιάζει την ύβρη του Ξέρξη σε σχέση με το φυσικό κόσμο. Ο πέρσης βασιλιάς μαστίγωσε τη θάλασσα και έζευξε τον Ελλήσποντο με την πλοιογέφυρά του, παρεμβαίνοντας στα στοιχεία της φύσης και υπερβαίνοντας τα ανθρώπινα όρια, και αυτή του η ύβρις ήταν η αιτία της πτώσης του.<div><br /></div><div>Ιμπεριαλισμός και περιβάλλον παίζουν επίσης κεντρικό ρόλο στο έπος του Λουκανού <span class="Apple-style-span" style="font-style: italic;">Pharsalia</span> ή <span class="Apple-style-span" style="font-style: italic;">Bellum Civile, <span class="Apple-style-span" style="font-style: normal;">στο οποίο αναφέρθηκα <a href="http://saetiger.blogspot.com/2009/01/h-2.html">σε προηγούμενη ανάρτηση.</a></span> </span> Το έπος του Λουκανού (39-65 μ.Χ), παραγνωρισμένο για πολλά χρόνια, βρίσκεται σήμερα στο επίκεντρο της λατινικής έρευνας. Το θέμα του Λουκανού είναι ο εμφύλιος πόλεμος ανάμεσα στον Καίσαρα και τον Πομπήιο. Ο επιθανάτιος ρόγχος της res publica υπό τις ραδιουργίες του αδυσώπητου Καίσαρα, ο οποίος παρουσιάζεται ούτε λίγο ούτε πολύ ως αιμοσταγής δαίμονας, διαδραματίζεται σε έναν εφιαλτικό και αιματοβαμμένο κόσμο, από τον οποίο οι θεοί είναι μόνο ονόματα στα χείλη διαμελισμένων στρατιωτών και σατανικές θεότητες κυριαρχούν στη σκοτεινή δυστοπία μιας Ρώμης που μπήγει την εμφύλια μάχαιρα βαθιά στα σωθικά της. Το όνομα του Λουκανού βέβαια λέει λίγα ή μάλλον τίποτε στο ελληνικό αναγνωστικό κοινό (για να μην πω και σε πολλούς έλληνες φιλολόγους...). Και αν αναλογιστούμε ότι μετάφραση του έργου στα Ελληνικά δεν υπάρχει και ότι το μόνο πιο εφιαλτικό από τον κόσμο του Λουκανού είναι η δυσκολία των Λατινικών του, η αδυναμία να έρθει κανείς έστω σε μια πρώτη επαφή με την <span class="Apple-style-span" style="font-style: italic;">Pharsalia </span>είναι καθόλα κατανοητή. Κι όμως αξίζει τον κόπο. Αν είναι να περιγράψω με δυο λόγια την εντύπωσή μου από το Λουκανό, θα έλεγα ότι η δύναμη της ποίησής του είναι σαν μια γροθιά στο στομάχι, το μεγαλείο της γλώσσας του σε παρασύρει στο σκοτεινό σύμπαν του. Είναι ένας ποιητής που στέκεται σταθερά μέσα στη βαριά παράδοση του ελληνορωμαϊκού έπους και την ίδια στιγμή είναι τελείως διαφορετικός από όλους τους υπόλοιπους επικούς ποιητές. Και να σκεφτεί κανείς ότι αναγκάστηκε να αυτοκτονήσει όταν ήταν μόλις 25 ετών.</div><div><br /></div><div>Αν κάποιος ξέρει ένα πράγμα για το Λουκανό είναι ότι το έπος του δεν έχει θεούς. Αυτό είναι πάρα πολύ σημαντικό. Οι θεοί είναι βασικά και αναπόσπαστα στοιχεία κάθε αρχαϊκού, ελληνιστικού και ρωμαϊκού έπους. Το να τους βγάζεις (είτε πιστεύεις σ' αυτούς είτε όχι) είναι σα να συνθέτεις μια συμφωνία και να βγάζεις τα βιολιά από την ορχήστρα. Τα περί οικολογίας και ιμπεριαλισμού επομένως έχουν να κάνουν όχι με την παρουσία των θεών (όπως στον Αισχύλο) αλλά με την απουσία τους. </div><div><br /></div><div>Στο χωρίο με το οποίο άρχισα την ανάρτηση, ο Λουκανός παρομοιάζει ευθέως τον Καίσαρα με τον Ξέρξη, συγκεκριμένα με την απόφασή του να διαταράξει τους φυσικούς νόμους με την πλοιογέφυρα του Ελλησπόντου και την διώρυγα του Άθω. Τα παράτολμα πεπραγμένα του Ξέρξη παρομοιάζονται με την αποψίλωση του δάσους από τον Καίσαρα και η αφαιρετική απόλυτη caesis silvis ('με τα δάση κομμένα'), παίζει όχι μόνο με την ετυμολογία του Caesar από το caedo ('κόβω'), αλλά και με τα όρια της βιαιοπραγίας του στρατηλάτη. To ρήμα caedo στο έπος πιο συχνά δηλώνει τη σφαγή στη μάχη, παρά την κοπή δέντρων. Οι δε αλυσίδες με τις οποίες δένει τους κορμούς ο Καίσαρας μεταμορφώνουν τα δέντρα σε αιχμάλωτους πολέμου. Η παρομοίωση όμως της αποψίλωσης του Καίσαρα με τις περιβαλλοντικές επιθέσεις του Ξέρξη φανερώνει όχι μόνο τις ομοιότητες, αλλά κυρίως τις διαφορές των δύο ηγετών. Ο Ξέρξης πλήρωσε πικρά την υπεροψία του με την καταστροφή του στόλου του στη Σαλαμίνα και τα στοιχεία της φύσης εκδικήθηκαν, ενώ ο Καίσαρας παραβιάζει το φυσικό περιβάλλον μέσα στη μεγαλομανία του, αλλά στο τέλος θα αναδειχτεί νικητής. Όχι μόνο δεν θα τον τιμωρήσει κανένας θεός, αλλά μετά το θάνατό του ο Αύγουστος θα τον αποθεώσει. </div><div><br /></div><div>Το επεισόδιο όμως που θέλω να σχολιάσω είναι από το τρίτο βιβλίο του έπους. Σ' αυτό το σημείο, η απόφαση του Καίσαρα να εμπλακεί σε έναν αιματηρό και αδελφοκτόνο πόλεμο του έχει γίνει πλέον εμμονή. Μπροστά του όμως στέκονται οι δυνάμεις του οικοσυστήματος και συγκεκριμένα ένα ιερό δάσος των Δρυΐδων, μέσα στο οποίο δεν τολμά να μπει κανείς, εκτός από τη φωνή του αφηγητή. Το ζοφερό σκοτάδι του πυκνού δάσους και οι παγωμένες σκιές του κάνουν τον ήλιο να μοιάζει εξόριστος, ενώ οι κορμοί των δέντρων στάζουν με ανθρώπινο αίμα (προφανώς αναφορά στις ανθρωποθυσίες των Δρυΐδων, τις οποίες περιγράφει ο ίδιος ο Καίσαρας στο έκτο βιβλίο του <span class="Apple-style-span" style="font-style: italic;">De bello Gallico</span>). Ξεχάστε τις νύμφες, τους φαύνους, τον Πάνα και άλλους παιχνιδιάρικους θεούς της ελληνορωμαϊκής μυθολογίας, το γαλατικό δάσος του Λουκανού κατοικείται από βάρβαρους δαίμονες και δυνάμεις του κάτω κόσμου, ενώ τον ουρανό του βαραίνουν κατάμαυρα σύννεφα. Κανείς δεν τόλμησε να μπει ποτέ στο δάσος. Τα άγρια θηριά ψάχνουν αλλού καταφύγιο και τα πουλιά δεν κάθησαν ποτέ στα κλαδιά των δέντρων του. Ούτε καν οι ιερείς δεν τολμούν να ταράξουν τους θεούς του με τις προσφορές τους.</div><div><br /></div><div>Ένα τέτοιο δάσος φράζει το δρόμο του Καίσαρα και οι σύγχρονοι του Λουκανού ήξεραν καλά τις πανωλεθρίες των ρωμαϊκών λεγεώνων μέσα στα πυκνά κι άγνωστα δάση του βορρά (εμείς πάλι μπορούμε να θυμηθούμε την αρχή της ταινίας <span class="Apple-style-span" style="font-style: italic;">Gladiator)</span>. Τα στοιχεία της φύσης όμως αδυνατούν να ανακόψουν την εμφύλια λαίλαπα του Καίσαρα. Ο δικτάτορας διατάζει τους στρατιώτες του να κόψουν τα δέντρα, αλλά αυτοί διστάζουν. Το αίμα τους παγώνει και τα χέρια τους παραλύουν. Τότε παίρνει ο ίδιος το τσεκούρι:</div><div><br /></div><div>ut uidit, primus raptam librare bipennem</div><div>ausus et aeriam ferro proscindere quercum</div><div>effatur merso uiolata in robora ferro</div><div>'iam nequis uestrum dubitet subuertere siluam</div><div>credite me fecisse nefas'. tum paruit omnis</div><div>imperiis non sublato secura pauore</div><div>turba, sed expensa superorum et Caesaris ira. </div><div><span class="Apple-style-span" style="font-style: italic;">Pharsalia </span>3.433-9</div><div><br /></div><div>όταν τους είδε (να διστάζουν), πρώτος άρπαξε το τσεκούρι και αφού το ζύγισε τόλμησε με τη λεπίδα του να σκίσει την βελανιδιά που υψωνόταν ως τον ουρανό, και μπήγοντας το σίδερο βαθιά στο ρημαγμένο της κορμό λέει: "Για να μην διστάσει κανείς σας να ισοπεδώσει το δάσος, πιστέψτε ότι εγώ έκανα την ιεροσυλία." Τότε όλοι υπάκουσαν στις εντολές του και άρπαξαν τα τσεκούρια, αν και ο φόβος τους δεν είχε φύγει.... βάρυνε η οργή των θεών από πάνω, αλλά και η οργή του Καίσαρα.</div><div><br /></div><div>Παρά την ιεροσυλία, ουδείς θεός τιμωρεί τον Καίσαρα, μιας και οι θεοί μας έχουνε τελειώσει. Το σχόλιο του Λουκανού τα λέει όλα:</div><div><br /></div><div><div>quis enim laesos inpune putaret</div><div>esse deos? seruat multos fortuna nocentis</div><div>et tantum miseris irasci numina possunt. </div><div><span class="Apple-style-span" style="font-style: italic; ">Pharsalia </span>3.447-9<br /></div><div><br /></div><div>Ποιος το περίμενε να πληγωθούν οι θεοί χωρίς τιμωρία; Πολλούς εγκληματίες η τύχη προστατεύει και μόνο στους κακόμοιρους μπορούν οι θεοί να ξεσπάσουν την οργή τους.</div><div><br /></div><div>Οι θεοί λάμπουν διά της απουσίας τους, μια απουσία που είναι ακόμη πιο αισθητή αν αναλογιστούμε ότι το επεισόδιο της ιεροσυλίας του Καίσαρα βασίζεται σε μια ιστορία από τις <span class="Apple-style-span" style="font-style: italic;">Μεταμορφώσεις </span>του Οβίδιου. Στο 8ο βιβλίο των <span class="Apple-style-span" style="font-style: italic;">Μεταμορφώσεων, </span>ο Ερυσίχθονας κόβει την ιερή βελανιδιά της Δήμητρας. Η νύμφη του δέντρου υποφέρει καθώς υπόκειται στη βίαιη οργή του άθεου βασιλιά. Η Δήμητρα όμως εκδικείται. Στέλνει μια Ορεάδα (νύμφη του δάσους) να επισκεφθεί την Πείνα, η οποία κάνει τον Ερυσίχθονα να τρώει ασταμάτητα, αλλά όσο πιο πολύ τρώει τόσο πιο πολύ πεινάει, ώσπου στο τέλος τρώει τις ίδιες τις σάρκες του. Η ιστορία τελειώνει με αυτή την παράδοξη πράξη αυτοφαγίας, καθώς ο Ερυσίχθονας καταβροχθίζει τον ίδιο του τον εαυτό. Ο αφηγητής της ιστορίας είναι ο θεός-ποταμός Αχελώος, ο οποίος απευθύνεται εμμέσως πλην σαφώς στον Πειρίθοο, που αμφισβήτησε τη δύναμη των θεών. Με δυο λόγια, το όλο νόημα της ιστορίας στον Οβίδιο είναι η θεϊκή τίσις του ιερόσυλου Ερυσίχθονα, μια ιστορία που την αφηγείται ένας θεός και αποσκοπεί στο να νουθετήσει τον αμιφισβητία των θεών Πειρίθοο. Με το να μας θυμίζει όμως αυτό το επεισόδιο ο Λουκανός, τονίζει ακόμη περισσότερο την αδυναμία των θεών να τιμωρήσουν τον ιερόσυλο Καίσαρα.</div><div><br /></div><div>Η βελανιδιά του Οβίδιου υποφέρει σαν άνθρωπος, και η γεφύρωση των άψυχων με τα έμψυχα στοιχεία της φύσης είναι το άλφα και το ωμέγα στις <span class="Apple-style-span" style="font-style: italic;">Μεταμορφώσεις. </span>Στον Λουκανό βλέπουμε ότι ο Καίσαρας είναι ο ίδιος μια φυσική δύναμη. Στο πρώτο βιβλίο ο Λουκανός τον παρομοίασε με τον κεραυνό, ενώ τον Πομπήιο με μια σεβάσμια και ιερή βελανιδιά. Η παρομοίωση τα λέει όλα. Ο κεραυνός θα χτυπήσει τη βελανιδιά και το αποκεφαλισμένο σώμα του Πομπήιου στο τέλος περιγράφεται ως sine nomine truncus ('ένας κορμός δίχως όνομα'). Η λέξη truncus σημαίνει τον κορμό του σώματος αλλά και τον κορμό τους δέντρου. Ο κεραυνός του Καίσαρα χτύπησε το επιβλητικό δέντρο του Πομπήιου. Στη δε περιγραφή του γαλατικού δάσους ο Λουκανός λέει ότι ούτε οι κεραυνοί δεν τολμούν να το χτυπήσουν. Ο Καίσαρας όμως, η προσωποποίηση του κεραυνού, το χτυπάει αλύπητα. Κι έτσι ο κεραυνός, το όπλο του Δία, του θεού που κυριαρχεί στο επικό σύμπαν και κινεί τα αφηγηματικά του νήματα, βρίσκεται πλέον στα χέρια του Καίσαρα, ο οποίος είναι θεός και δαίμονας μαζί. Ο δε Δίας μάλλον έχει πάρει σύνταξη από το επικό γίγνεσθαι.</div><div><br /></div><div>Η αποψίλωση του γαλατικού δάσους περιγράφεται ούτε λίγο ούτε πολύ με λεξιλόγιο και εκφράσεις που θυμίζουν αφήγηση επικής μάχης. Στην <span class="Apple-style-span" style="font-style: italic;">Αινειάδα </span>πολλοί πολεμιστές έχουν ονόματα δέντρων και στο έπος του Βιργιλίου η μάχη του Αινεία για τη γένεση της ρωμαϊκής αυτοκρατορίας αποκτά συχνά κοσμολογικές διαστάσεις. Ο Λουκανός όμως έχει προχωρήσει ένα βήμα παραπέρα. Παρουσιάζει την επίθεση εναντίον των δέντρων ως επίθεση εναντίον ανθρώπων. Τα όρια ανάμεσα στη φύση και στον άνθρωπο δεν είναι πάντα διακριτά, ενώ η πολιτική παράνοια ενός δικτάτορα δεν διαφέρει σε τίποτα από έναν φυσικό όλεθρο. </div><div><br /></div><div>Οι ρωμαίοι επικοί παρουσιάζουν τον φυσικό κόσμο ως αναπόσπαστα δεμένο με την ανθρώπινη ύπαρξη και τον άνθρωπο ως ένα οργανικό κομμάτι του οικοσυστήματος. Πολλές φορές σκεφτόμαστε ότι ως άνθρωποι καλούμαστε να ορίσουμε την ύπαρξή μας μέσα στο περιβάλλον αλλά και σε αντίστιξη με το περιβάλλον και δεν συνειδητοποιούμε ότι δεν είμαστε τίποτε παραπάνω και τίποτε διαφορετικό από ένα μέρος του φυσικού κόσμου.</div></div><div><br /></div><div> </div></div>saetigerhttp://www.blogger.com/profile/04852162285888948386noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-4383223569562270273.post-71324792202915528262009-05-30T14:40:00.000-07:002009-07-26T18:50:41.207-07:00Πανελλαδικώς Τεχνοφοβικοί<a onblur="try {parent.deselectBloggerImageGracefully();} catch(e) {}" href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEioQJDvETZE0FKcipk2rlc98PAY5qp3Swazs3Bm11uTvHPzNLdgRvlvsNPnsbLcujWPJaG75rmJvAiHS8fiJnL_z8DgQ63dVOLbn9nSRiS-2XEDHT85bzP5BBWygvsktN5AnFHWzVcQ09s/s1600-h/2843_1158382721369_1281808123_431249_2934762_n.jpg"><img style="display:block; margin:0px auto 10px; text-align:center;cursor:pointer; cursor:hand;width: 225px; height: 320px;" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEioQJDvETZE0FKcipk2rlc98PAY5qp3Swazs3Bm11uTvHPzNLdgRvlvsNPnsbLcujWPJaG75rmJvAiHS8fiJnL_z8DgQ63dVOLbn9nSRiS-2XEDHT85bzP5BBWygvsktN5AnFHWzVcQ09s/s320/2843_1158382721369_1281808123_431249_2934762_n.jpg" border="0" alt="" id="BLOGGER_PHOTO_ID_5341810462836147810" /></a><br /><span class="Apple-style-span" style="color: rgb(52, 51, 51); line-height: 20px; font-size:15px;"><b><div><span class="Apple-style-span" style="font-weight: normal;">Ιδού το θέμα το οποίο κλήθηκαν να αναπτύξουν οι μαθητές στις πανελλαδικές εξετάσεις.</span></div><div><br /></div></b><span class="Apple-style-span" style="font-weight: bold;">Συχνά παρατηρείται πολλοί μαθητές να καταστρέφουν τα σχολικά τους βιβλία στα προαύλια των σχολείων κατά το τέλος του σχολικού έτους. Σε άρθρο που θα δημοσιευθεί στη σχολική σας εφημερίδα να αιτιολογήσετε το παραπάνω φαινόμενο και να αναφερθείτε στους τρόπους που θα συμβάλουν στην αρμονική συνύπαρξη του βιβλίου με τα ηλεκτρονικά μέσα πληροφόρησης και γνώσης (500-600 λέξεις)</span>.</span><div><span class="Apple-style-span" style="color: rgb(52, 51, 51); line-height: 20px;font-size:15px;"><br /></span></div><div><span class="Apple-style-span" style="color: rgb(52, 51, 51); line-height: 20px;font-size:15px;">Δυστυχώς αγνοώ τους σοφούς και ιθύνοντες νους που λανθάνουν πίσω από μια τέτοια πεφωτισμένη θεματολογία, αυτό όμως με καθιστά ακόμη πιο κατάλληλο να τους κρίνω, μιας και δεν έχω καμία άποψη για το ποιοι είναι και τι κάνουν, απλώς βλέπω τι γράφουν. Ας αρχίσουμε με θέματα δομής και ας αφήσουμε για τη συνέχεια θέματα ιδεολογίας-ιδεοληψίας.</span></div><div><span class="Apple-style-span" style="color: rgb(52, 51, 51); line-height: 20px;font-size:15px;"><br /></span></div><div><span class="Apple-style-span" style="color: rgb(52, 51, 51); line-height: 20px;font-size:15px;">Το θέμα αρχίζει με μια θέση. Οι μαθητές καίνε τελετουργικά τα σχολικά τους βιβλία μετά το πέρας του σχολικού έτους. Το γεγονός αυτό μάλιστα είναι διευρυμένο (βλ. "συχνά"). Ως εδώ πάμε καλά (αν και δεν γνωρίζω αν το φαινόμενο αυτό είναι διευρυμένο, όντας καλοπροαίρετος άνθρωπος, πιστεύω ότι οι μάστορες του θέματος έχουν γίνει επανειλημμένως μάρτυρες του φαινομένου). Στη συνέχεια, το θέμα ζητά από τους μαθητές να εντοπίσουν και να αιτιολογήσουν το φαιμόνενο. Κι εδώ πάμε καλά. Στην ίδια περίοδο όμως -και από το πουθενά- εμφανίζεται η τεχνολογία και η σχέση της με το βιβλίο, η οποία είναι προβληματική κατά την άποψη της επιτροπής. Το θέμα υπονοεί δηλαδή ότι το κάψιμο των βιβλίων συνδέεται κατά κάποιον τρόπο με τα ηλεκτρονικά μέσα. Δηλαδή ενώ ζητά υποκριτικά από τους μαθητές να αναπτύξουν τις αιτίες, μέσα στην ίδια περίοδο τους τζαμπουνά τη μοναδική αιτία, η οποία κατά την επιτροπή ευθύνεται για το φαινόμενο. Η δομή του θέματος είναι άκρως προβληματική. Δεν μπορείς να λες δηλαδή: "Θέλω να μου πείτε τα αίτια της εγκληματικότητας και επίσης πώς μπορούν να συνυπάρχουν αρμονικά οι Αλβανοί με τους Έλληνες". Κάτι τέτοιο είναι απαράδεκτο. Ποιος σου είπε εσένα ότι η συνύπαρξη Αλβανών-Ελλήνων έχει οποιαδήποτε σχέση με την εγκληματικότητα; Κι αν νομίζεις ότι έχει τότε γιατί με ρωτάς να σου βρω εγώ τα αίτια; </span></div><div><span class="Apple-style-span" style="color: rgb(52, 51, 51); line-height: 20px;font-size:15px;"><br /></span></div><div><span class="Apple-style-span" style="color: rgb(52, 51, 51); line-height: 20px;font-size:15px;">Δε θέλω να το πάω πολύ μακριά, αλλά το λογικό αυτό άλμα ταιριάζει γάντι σε ρητορική προπαγάνδας. Το θέμα κατευθύνει και εξαναγκάζει τους μαθητές να ακολουθήσουν συγκεκριμένη γραμμή. Τους βάζει σε καλούπια και χαντακώνει περίτρανα την ελεύθερη σκέψη. Τους ζητά να αποδεχτούν τη σχέση κάψιμο βιβλίων-ηλεκτρονικά μέσα χωρίς αντίρρηση και χωρίς καν η ίδια η επιτροπή να προσφέρει έστω και μια πενιχρή αιτιολόγηση, έτσι για τα μάτια του κόσμου.</span></div><div><span class="Apple-style-span" style="color: rgb(52, 51, 51); line-height: 20px;font-size:15px;"><br /></span></div><div><span class="Apple-style-span" style="color: rgb(52, 51, 51); line-height: 20px;font-size:15px;">Το πρόβλημα είναι σοβαρό, γιατί οι μαθητές, εκτός αν θέλουν να κάνουν χαρακίρι, δεν θα πρέπει να αμφισβητήσουν τα δεδομένα του θέματος, το οποίο όμως μπάζει από παντού. Τι έχει να πει η σοφή επιτροπή, για παράδειγμα, αν κάποιος σημειώσει ότι οι μαθητές καίγαν τα σχολικά τους βιβλία πολύ πριν από τη γενιά του internet και του facebook; Αν δεχτούμε αυτή τη θέση, αυτομάτως ακυρώνεται η σχέση τεχνολογία-κάψιμο βιβλίων. Και τι γίνεται με τις χώρες οι οποίες είναι τεχνολογικά προηγμένες, αλλά ουδείς μαθητής καίει τα βιβλία του; Και τι έχουν να πουν οι λόγιοι καθηγητάδες για το γεγονός ότι οι μαθητές καίνε τα σχολικά και όχι άλλα βιβλία; Πού κολλάει ο ηλεκτρονικός δαίμων εδώ πέρα; </span></div><div><span class="Apple-style-span" style="color: rgb(52, 51, 51); line-height: 20px;font-size:15px;"><br /></span></div><div><span class="Apple-style-span" style="color: rgb(52, 51, 51); line-height: 20px;font-size:15px;">Τα περί ηλεκτρονικών μέσων που υπονομεύουν το βιβλίο είναι απλώς αστεία. Αντί να δούμε τα χάλια μας για τον ηλεκτρονικό αναλφαβητισμό μας, αντί να δούμε πώς θα διορθωθούν οι τραγικές ελλείψεις στην υλικοτεχνική υποδομή των σχολείων, μας φταίνε τώρα τα μέσα. Υποθέτω, αν και δεν το γνωρίζω, ότι αυτοί που έβαλαν το θέμα είναι φιλόλογοι, αλλά θα 'θελα πολύ να ήξερα πώς επιβιώνουν στον επιστημονικό χώρο και ποια είναι άραγε η δική τους σχέση με το βιβλίο, αν τους βασανίζουν τέτοια διλήμματα. Έχουν ακούσει άραγε για το google books; Ξέρουν ότι το TLG (η ηλεκτρονική βάση όλης της αρχαιοελληνικής γραμματείας) έχει αλλάξει ριζικά την όψη των κλασικών σπουδών με τις πολυάριθμες επιλογές αναζήτησης που προσφέρει; Γνωρίζουν ότι η amazon και άλλα ηλεκτρονικά βιβλιοπωλεία κάνουν σπάνια βιβλία προσβάσιμα σε βαθμό που πριν από είκοσι χρόνια δεν θα μπορούσαμε καν να ονειρευτούμε; </span></div><div><span class="Apple-style-span" style="color: rgb(52, 51, 51); line-height: 20px;font-size:15px;"><br /></span></div><div><span class="Apple-style-span" style="color: rgb(52, 51, 51); line-height: 20px;font-size:15px;">Τελοσπάντων, δεν θέλω να γίνω κι άλλο κακός, οπότε κάπου εδώ σταματάω. Καλά αποτελέσματα σε όλα τα παιδιά και καλή τύχη με τους δεινόσαυρους που έχουν μπλέξει. </span></div>saetigerhttp://www.blogger.com/profile/04852162285888948386noreply@blogger.com4