Ιησούς ή Jesus;

Αν θέλετε να δείτε αν μια ορχήστρα είναι καλή, προσέξτε πόσο καλά είναι τα δεύτερα βιολιά κι αν θέλετε ένα κριτήριο για το πόσο καλή είναι μια ταινία, δείτε πόσο προσεγμένοι είναι οι δεύτεροι ρόλοι. Οι αδερφοί Κόεν είναι γνωστό ότι δεν αφήνουν καμιά λεπτομέρεια στην τύχη και οι μικροί ρόλοι στις ταινίες τους είναι εξίσου εντυπωσιακοί με τους πρωταγωνιστικούς. Λαμπρό παράδειγμα αποτελεί ο Jesus Quintana, ένας χαρακτήρας που ενσαρκώθηκε από τον John Torturro, και ενανθρωπίστηκε για τους πιστούς της ταινίας The Big Lebowski. Δέκα χρόνια μετά την ταινία υπάρχουν ακόμη παλαβοί στην Αμερική που εμφανίζονται ως μετά Χριστόν προφήτες, μιμούμενοι τον αμίμητο Jesus. Ο οποίος κατέρχεται στο κινηματογραφικό πλατό των Κόεν με το παρακάτω εντυπωσιακό χορευτικό strike:

Ομολογώ ότι- αν και δεν παρακολουθώ τη δευτερεύουσα βιβλιογραφία για τις ταινίες των Κόεν-δεν έχω ακούσει ή διαβάσει κάποια ανάλυση για τη σχέση του Jesus που παίζει μπόουλιγκ και του Ιησού της Καινής Διαθήκης. Κι όμως όλοι φαντάζομαι αισθάνονται ότι κάποιος παραλληλισμός (όσο αλλοπρόσαλλος κι αν είναι) υπάρχει. Το επιχείρημά μου είναι το εξής: πιστεύω ότι οι Κόεν με τον Jesus σχολιάζουν την άβυσσο που χωρίζει την εικόνα του Ιησού στην Καινή Διαθήκη και την εικόνα του Χριστιανισμού στη σύγχρονη Αμερική.

Ας δούμε κατά πόσο έχει βάση ένας τέτοιος ισχυρισμός. Καταρχήν το όνομα Jesus μπορεί κάλλιστα να είναι ένα πραγματικό όνομα για κάποιον που έχει καταβολές από την Λατινική Aμερική, όπως ο χαρακτήρας της ταινίας. Ο δε Jesus της ταινίας έχει ποινικό μητρώο παιδεραστίας, είναι λοιπόν ένας σεσημασμένος εγκληματίας που ουδεμία σχέση έχει με τον Ιησού. Αναρωτιέμαι όμως κατά πόσο το αμαρτωλό παρελθόν του θυμίζει τα σκάνδαλα παιδεραστίας που μαστίζουν την ρωμαιοκαθολική εκκλησία και τους πειρασμούς που αντιμετωπίζουν (όχι πάντοτε επιτυχώς) οι ιερείς της. Προσέξτε το χρώμα της στολής του Jesus. Μήπως σας θυμίζει άμφια ιερέων;

Στη δευτέρα παρουσία του, ο Jesus επιτίθεται στους πρωταγωνιστές της ταινίας όταν μαθαίνει ότι θα είναι αντίπαλοι στα ημιτελικά του τουρνουά και όταν επίσης μαθαίνει ότι ο Walter δεν δίστασε να απειλήσει έναν κακομοίρη με το όπλο του σε προηγούμενο αγώνα. Ο Jesus ξεκαθαρίζει ότι δε μασάει από τέτοιο τσαμπουκά. Και γιατί να μασάει άλλωστε; Ο Χριστιανισμός εν Αμερική έχει άριστες σχέσεις με τα όπλα (για να φέρω ένα απλό παράδειγμα, η εικόνα του abolitionist John Brown, που κρατά ένα όπλο στο ένα χέρι και μια βίβλο στο άλλο, ακόμη κοσμεί αεροδρόμια και κολλέγια του Νέου Κόσμου). Ο Jesus δεν πρόκειται να προσφέρει την ετέραν παρειάν του προς ράπισμα σ' αυτούς που ήδη τον χαστούκισαν άπαξ. Τουναντίον, θα αρπάξει το όπλο από το χέρι του Walter, θα το χώσει στον κώλο του και θα πατήσει την σκανδάλη:

Οφθαλμόν αντί οφθαλμού επομένως από τον Jesus, ο οποίος όμως (κι εδώ το πράμα αποκτά ενδιαφέρον) υιοθετεί την ρητορική του Ιησού. Προσέξτε ότι ο Dude, ύστερα από το βίαιο παραλήρημα του Jesus, αναφωνεί "Jesus" για να πάρει την απάντηση "You said it, man-nobody fucks with the Jesus". Όμως κάτι παρόμοιο απαντά ο Ιησούς στον Καϊάφα όταν ο αρχιερέας τον ρωτά αν είναι ο Χριστός:

... σὺ εἶ ὁ Χριστὸς ὁ υἱὸς τοῦ θεοῦ; λέγει αὐτῷ ὁ Ἰησούς, Σὺ εἶπας

(Kατά Ματθαίον 26.63-4; παράβαλε Κατά Μάρκον 14.53-65, Κατά Λουκά 22.54-5, 63-71, Κατά Ιωάννη 18.13-14, 19-24).

Την ίδια ρητορική του "σὺ εἶπας" ή "σὺ λέγεις" επαναλαμβάνει ο Ιησούς και στις ερωτήσεις του Πιλάτου (Κατά Μάρκον 15.2, Κατά Λουκά 23.1-5, Κατά Ιωάννη 18.34). Και ο Jesus των Κόεν επαναλαμβάνει τα λόγια του Ιησού, ένας παραλληλισμός που αναδεικνύει μάλλον την άβυσσο που τους χωρίζει παρά την ομοιότητά τους, μία τεχνική την οποία οι μελετητές της λατινικής διακειμενικότητας ονομάζουν oppositio in imitando ("αντίθεση μέσω μίμησης"). O αδίκως κατηγορούμενος Ιησούς της Καινής Διαθήκης έχει μεταμορφωθεί σε έναν επιθετικό και βίαιο ταραξία.

Ένα βασικό στοιχείο που πυροδοτεί την αντιπαράθεση ανάμεσα στον Jesus και στην παρέα του Walter είναι ότι ο τελευταίος έχει ασπασθεί την εβραϊκή θρησκεία. Το όλο σκηνικό μοιάζει με παρωδία της σκηνής Ιησού-Καϊάφα. Στην τρίτη και τελική εμφάνιση του Jesus, η διαμάχη Χριστιανισμού- Ιουδαϊσμού είναι έμμεση πλην σαφής. O ημιτελικός έχει οριστεί Σάββατο και ο Walter, λόγω της θρησκείας του, αρνείται να παίξει το Σάββατο. Οι διοργανωτές αλλάζουν τη μέρα και ο Jesus γίνεται έξω φρενών.




Ενώ ο πιστός ακόλουθός του (μαθητής του;) προσπαθεί να τον συγκρατήσει, o Jesus ξεκινά το δεύτερό του παραλήρημα αναφωνώντας: "What's this day of rest shit? What's this bullshit?". Ενώ ο Walter και η παρέα του υπομένουν τις ύβρεις του Jesus, οι Κόεν γίνονται λίγο πιο ξεκάθαροι σ᾽αυτούς που μπορεί να μην έχουν πιάσει το υπονοούμενο, καθώς ο Jesus ωρύεται σχετικά με την εβραϊκή αργία: "It don't matter to Jesus".

Πράγματι, η αργία του Σαββάτου δεν υφίσταται στο Xριστιανισμό, αλλά και ο ίδιος ο Ιησούς δεν την πήρε και πολύ στα σοβαρά. Στα συνοπτικά ευαγγέλια διαβάζουμε το εξής περιστατικό: οι μαθητές του Ιησού μαζεύουν και καθαρίζουν στάχυα επειδή πεινάνε. Οι Φαρισαίοι, όταν τους βλέπουν, διαμαρτύρονται ότι οι μαθητές του Ιησού δεν τηρούν την αργία του Σαββάτου. Ο Ιησούς τους κατακεραυνώνει καταλήγοντας "κύριος γάρ ἐστι τοῦ σαββάτου ὁ υἱὸς τοῦ ἀνθρώπου" (Kατά Ματθαίον 12.3-8; παράβαλε Κατά Μάρκον 2.23-8, Κατά Λουκά 6.1-5). Απ᾽ό,τι φαίνεται, στην Καινή Διαθήκη η αργία του Σαββάτου don't matter to Jesus (και προφανώς ούτε και σε μένα καθώς γράφω αυτήν την ανάρτηση σαββατιάτικα).

Οι ταινίες των Κόεν έχουν πάντα κάτι να πουν για τις εντάσεις και την παράνοια της Αμερικής. Όσο αστείες κι αν είναι, το μήνυμά τους είναι σοβαρότατο. Ο αλλόκοτος και διεστραμμένος Jesus του Big Lebowski είναι το παραμορφωμένο πρόσωπο του Ιησού, το προσωπείο μιας εκκλησίας που επικαλείται τις γραφές για να καταλήξει σε αντιφατικά και ανακόλουθα μηνύματα και έργα. Αυτό που είναι σίγουρο πάντως είναι ότι ο Χριστιανισμός δεν είναι παιχνίδι. Και όσο αστείο κι αν ακούγεται από το στόμα μιας καρικατούρας του Ιησού, τα λόγια του Jesus είναι σοβαρά. Στην Αμερική nobody fucks with the Jesus. Εκτός από τους αδερφούς Κόεν βέβαια.