Η σιωπή των αχαμνών

Η τελευταία ανάρτηση ήταν πρωταπριλιά και κινδυνεύω να θεωρηθώ ότι γράφω σ' αυτό το blog για πλάκα. Ακόμη χειρότερα, καθώς τις δύσκολες τούτες μέρες πολλοί λόγιοι και σοφοί έχουν επιλέξει τη γλαφυρή σιωπή από την αδολεσχή φλυαρία κατά των κακών κειμένων της ημεδαπής και πάσης της υφηλίου, κινδυνεύω να θεωρηθώ κι εγώ ότι προβάρω την πόζα του ενεού διανοούμενου. Κάθε άλλο μάλιστα. Για να διαψεύσω τέτοιες τυχόν αιτιάσεις, γράφω για να μη θεωρηθεί ότι σιωπώ επίτηδες. Βουβή φωνή βοώντος δεν βγάζει κανένα νόημα.

Ο κ. Καστανίδης άλλωστε είπε ότι ούτε οι βιομήχανοι ούτε οι διανοούμενοι πρέπει να μιλούν γιατί είναι διαπλεκόμενοι και κορύφωσε τη βαρυσήμαντη κορόνα του με τη λαϊκή σοφία "χόρτασε η ψείρα και βγήκε στο γιλέκο". Ως άνθρωπος που κατατρέχει στην αστείρευτη πηγή της λαϊκής μούσας έρχεται εμμέσως πλην σαφώς σε αντίθεση με τους διανοούμενους που κατακεραύνωσε και του δίνω άριστα για τη ρητορική του. Το πώς οι βιομήχανοι βρέθηκαν στο ίδιο καζάνι με τους διανοούμενους και ποιοι είναι αυτοί οι διανοούμενοι δεν μας επιτρέπουν τα λεγόμενα του υπουργού να το γνωρίσουμε με βεβαιότητα. Μπορούμε να είμαστε κάπως πιο σίγουροι όμως για το ότι η πληθώρα των ελλήνων διανοούμενων και επιχειρηματιών κατοικεί στο εξωτερικό κι έτσι ο κ. Καστανίδης μπορεί να κοιμάται ήσυχος.

Πίσω στους διανοούμενους που σιωπούν όμως. Πρόσφατα ο νικητής του λογοτεχνικού βραβείου του περιοδικού "Διαβάζω" στην κατηγορία δοκίμιο, Γιάννης Κιουρτσάκης, αρνήθηκε να παραλάβει το βραβείο του λόγω των δύσκολων ημερών και δυσαρέστησε το Μένη Κουμανταρέα με την απουσία του. Κι ενώ στο Λύκειο μάς βάζανε να προβληματιστούμε για τη σιωπή των πνευματικών ανθρώπων, δε μας είπαν ποτέ ότι μερικοί από αυτούς καλύτερα να μασάν παρά να μιλάν. Σε περιόδους κρίσης, αποδεικνύουν εύκολα όχι μόνο ότι βρίσκονται μακριά από την πραγματικότητα αλλά και μακριά από τον κόσμο του πνεύματος.

Πρόσφατα ο διάσημος γάλλος σκηνοθέτης Jean-Luc Godard (βλ. φωτογραφία) αρνήθηκε να παραβρεθεί στις Κάννες, καθώς το όνομα της παραθαλάσσιας τούτης πόλης δεν παραπέμπει πλέον στη σφαγή των Ρωμαίων από τους Καρχηδόνιους, αλλά στο φεστιβάλ κινηματογράφου, με τις Φεράρι, τις Πόρσε, τις σαμπάνιες, το χαβιάρι, και τις καλλίγραμμες καλλονές που επιδεικνύουν τα ηλιοκαμένα κάλλη τους κάτω από τα πανάκριβα φορέματά τους. Δεν πάω, λέει ο Godard, τη στιγμή που η Ελλάδα καίγεται και ο κόσμος χτενίζεται. Τι σχέση έχει τώρα το φεστιβάλ κινηματογράφου με το δημοσιονομικό χάλι της Ελλάδας εναπόκειται στη φαντασία μας να το βρούμε. Σε περίπτωση όμως που δεν καταλάβαμε καλά τους λόγους για τους οποίους ο Jean-Luc θα απουσιάσει από τα πάρτι στη γαλλική Ριβιέρα, μας υπενθυμίζει ότι όλος ο κόσμος χρωστάει στην Ελλάδα, που έδωσε το Σοφοκλή, τον Περικλή, τη Δημοκρατία και τον Αριστοτέλη σε όλη την ανθρωπότητα. Υποθέτω ότι ο Γάλλος δεν παρακολουθεί το παρόν blog, στο οποίο κατά καιρούς προσπάθησα να επισημάνω ότι η συνέχεια του αρχαίου ελληνικού με το νέο ελληνικό κόσμο είναι μάλλον σχηματική παρά γραμμική. Επειδή ο Σοφοκλής έγραψε την Αντιγόνη, λέει ο Godard, ο κόσμος πρέπει να πλερώσει τα χρέη της Ελλάδας.

Όσοι έχουν διαβάσει το Hollywood του Bukowski, θα θυμηθούν την επιβλητική παρουσία του Godard στο μυθιστόρημα και τη σκιαγράφησή του ως εκκεντρικής διάνοιας, του οποίου η χρόνια σιωπή διαταράσσεται από παραληρηματικές εκρήξεις. Οι υπόλοιποι θα διαπιστώσουν ότι οι δηλώσεις του προβλήθηκαν θετικά στα ελληνικά μέσα αποδεικνύοντας ότι η κολακεία αποβλακώνει τους δέκτες της (κάτι που άλλωστε μας δίδαξε ο Μένανδρος και γι' αυτό μας χρωστά πνευματικά δικαιώματα αιώνων όλο το ευρωπαϊκό θέατρο).

Στο ίδιο μήκος κύματος, διαβάζω στην "Καθημερινή" άρθρο του κ. Ηλία Μαγκίνη με τίτλο Η Αρετή των Ελλήνων το οποίο ασκεί κριτική σε ένα άρθρο του αμερικανού ιστορικού Victor Davis Hanson. Ο τελευταίος, σύμφωνα με τον κ. Μαγκίνη, προσπαθεί να αναλύσει το σύγχρονο Έλληνα με όρους Πελοποννησιακού πολέμου και μπερδεύει το τρυφηλό και παρηκμασμένο life style του Νεοέλληνα με τη σκληροτράχηλη και ακμάζουσα ρώμη των αρχαίων Αθηναίων, Σπαρτιατών, και Μακεδόνων. Το άρθρο του κ. Μαγκίνη δεν πιάνει πολλά πουλιά από άποψη δομής. Ξενικά επαινώντας τα βιβλία του Hanson, από τα οποία έχω διαβάσει μόνο το "Ποιος σκότωσε τον Όμηρο", το οποίο μου φάνηκε πατάτα. Στη συνέχεια, αναφέρει ότι ο ιστορικός που μας κολακεύει είναι σεσημασμένο γεράκι της Ουάσιγκτον που υποστήριξε τον Μπους. Πουθενά, απορεί ο κ. Μαγκίνης, δεν επισημάνθηκε αυτό. Το τι σχέση έχει ότι ο Hanson υποστηρίζει τον πόλεμο εναντίον του Ιράκ και του Ιράν με το άρθρο του για την Ελλάδα παραμένει ανεξακρίβωτo. Παρόλες αυτές τις "τρύπες", διάβασα με συμπάθεια το άρθρο του κ. Μαγκίνη, καθώς στηλιτεύει την ανούσια κολακεία ξένων διανοούμενων σε μια στιγμή που μόνο τέτοιες αερολογίες δε μας χρειάζονται.

Έμεινα όμως με ανοιχτό το στόμα όταν πήγα και διάβασα το άρθρο του Hanson στη Wall Street Journal. Ο Hanson όχι μόνο δεν ερμηνεύει χονδροειδώς, όπως μας λέει ο κ. Μαγκίνης, τον σύγχρονο Έλληνα με όρους 5ου αιώνα π.Χ., αλλά δεν είναι καν κολακευτικός για την Ελλάδα. Ο Davis θεωρεί τη χώρα μας ήδη χρεοκοπημένη, τονίζει ότι τα σφυροδρέπανα που έζωσαν την Ακρόπολη λίγο πριν από την έναρξη της τουριστικής περιόδους δεν ήταν και ό,τι καλύτερο. Προσπαθεί να εξηγήσει, λαμβάνοντας υπόψη του όλο το άνυσμα της ελληνικής ιστορίας, γιατί ένας λαός τόσο δημιουργικός και ικανός καταλήγει σε άλογη οργή και βία που οξύνουν προβλήματα τα οποία οι ίδιοι οι Έλληνες δημιούργησαν.

Στην τελευταία παράγραφο ο Hanson λέει ότι οι Έλληνες πέρασαν δύσκολες στιγμές στην ιστορία τους (π.χ. τραγική κατάληξη της "Μεγάλης Ιδέας", Β' Παγκόσμιος Πόλεμος, Εμφύλιος) και παρόλα αυτά επιβίωσαν. Έτσι ίσως υπάρχει ελπίδα να επιβιώσουμε ύστερα κι από αυτή τη φουρτούνα. Εδώ φαντάζομαι εστίασε την προσοχή του ο κ. Μαγκίνης. Πριν από το καταληκτικό του ευχολόγιο όμως, ο Hanson λέει πολύ ρεαλιστικά ότι δεδομένου του χρέους και των δομικών δεινών της χώρας μας δύσκολα μπορεί να υποστηρίξει κανείς ότι η χώρα θα συνεχίσει την πορεία της ως σύγχρονο Ευρωπαϊκό κράτος. Το μόνο που μας μένει, είναι να δούμε τα χειρότερα του παρελθόντος και να ελπίζουμε για το μέλλον.

Μπορεί ο κ. Μαγκίνης να θεωρεί το άρθρο αυτό κολακεία, αλλά εμένα μου φαίνεται ότι ο Hanson ούτε λίγο ούτε πολύ λέει ότι ο πνιγμένος πιάνεται από τα μαλλιά του. Αν έχει δίκιο, η ιστορία θα το αποδείξει.